“Een jaar geleden werd het kabinet Rutte geïnstalleerd. Een minderheidskabinet dat kan regeren dankzij de gedoogsteun van de PVV. De standpunten van de PVV: tegen Europa, tegen de islam en immigratie, en de nadruk op nationalistische normen en waarden, hebben bij meer politieke partijen in Europa voor electoraal succes gezorgd.”
Met deze woorden begint Paul Rosenmöller zijn vier reportages over het populisme in Europa. Rosenmöller kijkt hoe het de populisten van het Hongaarde Fidesz, de Italiaanse Lega Nord, het Franse Front National, de Deense Volkspartij en de Zweden Democraten vergaat. Zo loopt hij door Kopenhagen en vertelt dat Denemarken de afgelopen tien jaar is geregeerd door een minderheidskabinet met gedoogsteun van ‘de Deense PVV’: “@at gebeurt er in zo’n samenleving hier in Denemarken, als zo’n Deense Volkspartij tien jaar lang aan de macht is?”
Slachtoffers van rechts
Dit is een belangrijke vraag en dus is het ook interessant om te zien welk antwoord Rosenmöller geeft. Helaas blijkt dat antwoord voorspelbaar. In elke aflevering komen de slachtoffers van de populisten aan het woord: Roma die in Hongarije voor hun uitkering zwaar maar nutteloos werk moeten doen, een Marokkaan die in Verona niet kan rondkomen, een Deense asielzoeker die geen verblijfsvergunning krijgt terwijl hij goed geïntegreerd is, en een Deens-Afrikaans stel dat in Zweden gaat wonen omdat de man geen Deense verblijfsvergunning kan krijgen. We horen ook wat protesteerders die ander beleid willen.
Rosenmöller bezoekt ook de politici en ondervraagt hen kritisch. Een parlementariër van de Hongaarse Fidesz-partij, burgemeester Flavio Tosi van Verona, Een Deens en Zweeds gemeenteraadslid, en vertegenwoordigers van het Front National uit Carpentras, waar het Front een grote partij is geworden. Zij vinden van zichzelf dat ze het goed doen. Ook komen enkele aanhangers aan het woord: een Franse wijnboer mag uitleggen waarom hij Front National stemt en enkele Hellas Verona-aanhangers vertellen dat ze hun Lega Nord-burgemeester goed vinden. Die laatsten vinden hem goed omdat hij de voetbalclub sponsort en de criminaliteit aanpakt.
Reis zonder opbrengst
En dat was het dan. Rosenmöller heeft een reis door Europa gemaakt, heeft allerlei mensen gesproken en datgene in kaart gebracht wat ieder weldenkend mens had kunnen bedenken: met rechtspopulisten aan de macht krijgen asielzoekers minder rechten, wordt er harder tegen criminaliteit opgetreden en als een partij als Fidesz een meerderheid haalt, nemen ze vreemde wetten aan. En dat alles levert onder veel burgers boze reacties op, want niet iedereen is het met de rechts-populisten eens. Was dat nou waar een hele reportageserie over gemaakt moest worden?
De vraag die Rosenmöller natuurlijk had moeten beantwoorden was: wat vinden de Hongaren die massaal op Fidesz stemden van de maatregelen om de Roma op deze manier aan het werk te zetten? Hoe bezien de inwoners van Verona de daden van hun burgemeester als ze ervaren dat minderheden tweederangs burgers zijn geworden? En wat vinden de stemmers op de Deense Volkspartij ervan dat Denen met een buitenlandse partner nu naar Zweden immigreren vanwege de Deense immigratieregels?
Rosenmöller had al deze groepen in het vizier, en hij had ze samen kunnen brengen, maar hij deed het niet. Dat populisten allerlei vreemd beleid voorstaan, dat wisten we al. De vraag is natuurlijk: wat denken aanhangers van die populisten ervan als ze dat beleid werkelijkheid zien worden? Dat had pas echt spannende televisie opgeleverd.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie. Hij werkt momenteel aan een boek over de achterban van de PVV.
