Elke vrijdag bespreekt Joep Smaling voor DeJaap.nl een controversiële film van een regisseur die geweld en ander expliciet realisme niet schuwt. Het is een verkenning van extreme cinema vlak voor en na de millenniumwisseling. Wat willen deze regisseurs die de scalpel hanteren en hun kijker eerder opzadelen met een gevoel van onbehagen dan een fijne filmervaring? Is het simpel effectbejag of zijn hun intenties anders van aard? Het wordt een tienluik dat begint met Funny Games (Haneke, 1997/2007)). Hierna volgen Carne/ Seul Contre Tous (Noé, 1998) The War Zone (Roth, 1999), Baise Moi (Despentes, 2000), Irreversible (Noe, 2002), Twentynine Palms (Dumont, 2003), The Great Ecstasy of Robert Carmichael (Clay, 2005), Martyrs (Laugier, 2008), Srpski Film (Spasojevic, 2010).
Een meedogenloze fuck you naar de Oost-Europese cinema, die op het fascistische af politiek-correct schijnt te zijn, dat is wat Srdan Spasojevic vooral wilde bereiken met zijn Srpski Film, internationaal bekend als A Serbian Film. Hij haalt er alles voor uit de kast: pedofilie, necrofilie, incest, verkrachting, moord en marteling. De film staat bekend als hypercontroversieel, is in veel landen verboden en menig justitieel onderzoek heeft plaatsgevonden om te bekijken of de maker(s) vervolgd konden worden. Spasojevic heeft kortom veel kabaal gemaakt, maar dat maakt het product nog niet goed. Overdaad schaadt en A Serbian Film is zo over de top dat hij soms op de lachspieren werkt.
Pornoster aan lager wal
Miloš was ooit de trots van de porno-industrie in de Balkan, met zijn enorme lid en onuitputtelijke libido. Die tijden zijn helaas voorbij. Hij is aan lager wal geraakt, heeft schulden, drinkt veel en kan maar nauwelijks voor zijn vrouw en zoontje zorgen. Via wat oude connecties in de seksindustrie hoort hij van de beruchte filmmaker Vukmir, die nog acteurs zoekt voor een speciaal project. Het betaalt veel, maar is wel door mysterie omgeven. Miloš krijgt geen script en wordt nauwelijks geïnformeerd. Toch gaat hij akkoord. Hij krijgt een bonkige chauffeur toegewezen die hem bij nacht en ontij naar filmlocaties brengt, en de regie-aanwijzingen ontvangt hij via een oortje. Opdracht voor opdracht komt de ex-pornogod erachter dat hij gevangen zit in een wel erg duistere pornofilm en dat hij weinig anders kan doen dan meewerken. Tot hij weigert, waarop de regisseur besluit hem een middel toe te dienen dat oorspronkelijk gebruikt wordt om stieren tot geslachtsgemeenschap aan te zetten. Als Miloš geradbraakt wakker wordt, dringt tot hem door dat hij een nacht kwijt is. De dag erna komen de beelden een voor een bovendrijven.
De penis die niet bloedde
IMDB is een goudmijn voor filmliefhebbers. Zo worden in die database bijvoorbeeld missers in films bijgehouden. In de meeste films zitten wel een paar onthullingsfouten: een camera of iemand van de crew die in een reflectie te zien is, een draadje of opzichtig special effect. Bij A Serbian Film is onder het kopje ‘revealing mistakes’ te lezen: ‘When Miloš has a knife to his penis, if you look closely enough, he has cut his penis even though it doesn’t bleed.’ Dat geeft een goede indicatie van het type scene waar de film barstensvol mee zit. Spasojevic heeft zich niet ingehouden, niets is heilig en dat is op zich bewonderenswaardig. De provocatie ligt er echter zo moddervet bovenop dat de film aan zeggingskracht moet inboeten. Het is allemaal net iets te puberaal, zoals The Human Centipede puberaal is. Het is walg-of-ik-schiet-cinema die schreeuwt: kijk eens hoe ver ik durf te gaan! Zo dadelijk komen de baby’s aan de beurt! ‘Newborn porn’ noemt de regisseur dat met een knipoog, bij monde van Vukmir. Het acteerwerk van Srdjan Todorovic, die Miloš speelt, maakt het allemaal nog wat erger. Zijn gezicht dat voortdurend overdreven verwrongen is van geile razernij, is moeilijk serieus te nemen. Het is bijna slapstick.
Je zou een korrelige low-budget-productie verwachten bij een verhaal als dit, maar dat valt alleszins mee. Het is zeker voor een gore/slasher-film een gelikte productie, waar genoeg spanning aan te beleven valt. Veel critici hebben de film een eerlijke kans gegeven en proberen er ondanks de shock value nog wat maatschappijkritiek in te lezen. Zo zou de film een weerslag zijn van de door conflicten verscheurde Servische samenleving, gehard en apathisch geworden; een intelligent commentaar op exploitatie in de wereld van pornografie. Dat is te veel eer. A Serbian Film is evenmin een sociaal commentaar als de gemiddelde soapserie. De film is duidelijk gemaakt om heel veel mensen op de kast te jagen, en daarmee een pesterig project zonder enige diepgang. Leuk om aan mensen voor te schotelen waar je nog een rekening mee te vereffenen hebt.
