Begin 2011 publiceerde ik in HP/deTijd na acht jaar freelance-docentschap de serie Zwartboek Inholland. Het bezorgde me een golfje aan publiciteit dat me algauw begon tegen te staan vanwege de focus op schandaal en fraude en het gebrek aan aandacht voor de achterliggende motieven en oorzaken van het ver afgedwaalde hbo. Om iets meer te begrijpen van de wereld achter de krantenkoppen van 2011 hierbij vijf hout snijdende beweringen over het hbo.
1 Op het hbo circuleren ‘competentie gerichte’ beoordelingsformulieren, die het niveau van de prestaties niet verhelderen maar verhullen
Gedurende acht jaar heb ik de prestaties van mijn studenten met wat ik noemde ‘ronde en eerlijke rapportcijfers’ beoordeeld. Elk formulier uit de school van het ‘competentiegericht leren’ stuurde ik per kerende post naar de verantwoordelijke coördinator terug, in de allereerste plaats omdat ik die formulieren zelf amper doorgrondde. De hoeveelheid te beoordelen categorieën per prestatie steeg bij dergelijke type formulieren soms uit boven de vijftien of twintig (!). Dan gaat het mijns inziens niet meer om verhelderen, maar om verhullen.
2 Op de meeste hbo’s heerst een wat ik noem ‘kennisvijandig klimaat’: alles wat tussen de student en de eindstreep in gaat staan, wordt als hinderlijk ervaren
‘Ik wil geen kritiek, ik wil feedback!’. Deze hartenkreet kreeg een collega-docent ooit via de mailbox toegeschreeuwd door een student. Het weerspiegelt de consumentistische verrotting die zo symptomatisch is voor het hbo. Een docent wordt stilletjes niet meer geacht een eerlijke weging te geven van een intellectuele of praktische prestatie, maar te functioneren als een kritiekloze ‘oplossingsmachine’ die het gestelde doel van de organisatie (het einddiploma) dichterbij moet brengen.
3 Een slecht georganiseerde opleiding wordt binnen het hbo vaak vergoelijkt met het argument dat het studenten tot een ‘meer pro-actieve houding dwingt’: we betalen hbo’s, kortom, om er een zooitje van te maken en de student te laten ontdekken hoe het er in ‘de echte wereld’ aan toegaat (meedogenloos en chaotisch)
Ik heb hbo-managers gesproken die met een brede glimlach doodleuk beweerden dat het ‘juist goed’ is als dingen op de opleiding niet allemaal vanzelf gaan. Als studenten vanuit het zogenaamde gespreide bedje van de thuissituatie moeten leren omgaan met roosterwijzigingen, cijferchaos en miniem omschreven en ondersteunde projecten. ‘Daar worden ze groot van!’. (Mismanagement als een expliciete pré.)
4 hbo-bestuurders hebben zich een tijd lang gespiegeld aan het autistische gedrag en de salarissen van het grote, internationale bedrijfsleven, tot en met ingebouwde televisies in bolides aan toe
Bij de twee of drie keer dat ik in al die acht jaren in contact probeerde te komen met leden van het ‘hoger management’, kreeg ik niet alleen nul op rekest, maar werd het retourmailtje ‘gesierd’ door een disclaimer met daarin opgenomen ‘Singapore/Zürich/Berlijn/London/Moskou/Stockholm…’ en nog een reeks wereldsteden. Impliciete boodschap: wij opereren op een andere schaal dan jij en zijn met belangrijker zaken bezig dan jouw doodsaaie docentensores.
5 Het dankzij de slechte publiciteit aanhalen van de teugels in HBO-land is slechts een Pyrrhus-overwinning; de pedagogische stroming die hamert op de meerwaarde van projecten, vaardigheden, spelevaren en ‘situationele anticipatie’ (deftig woord voor bluf of strategisch liegen) ten opzichte van concentratie, boeken lezen en naakte kennis is, op de lange duur, aan de winnende hand
In al die jaren dat ik op het hbo heb getracht te functioneren, werd het woord ‘boek’ in alle geledingen met misprijzen ontvangen. Alsof ik uit een Middeleeuws konijnenhol was gekropen en mij, in al mijn dwaasheid, ten doel stelde de iPod-generatie tot de laatste muis naar dat Middeleeuwse konijnenhol terug te dirigeren. Sinds deze frictie in belevingswerelden in volle omvang tot mij doordrong, ben ik strenger dan ooit een onderscheid gaan maken tussen ‘kennis’ en ‘informatie’. Met dat laatste mogen de HBO-studenten worden dood gegooid (liefst in de meest kakelverse soort), met het eerste moeten ze zo min mogelijk worden lastig gevallen.
Tot slot wil ik opmerken dat ik in de (te) coulante vorm waar het HBO-onderwijs naartoe is ‘gegroeid’ een relatieve overdaad aan blije christenen tegen het lijf ben gelopen, die een verregaand anti-intellectualisme koppelden aan een virulente PVV-haat. Toen ik de deur voorgoed dicht gooide, baande het beeld van een corrupt geleid gospelkoor zich voor eeuwig een weg naar mijn hersencentrum. Het zit daar nog steeds, en lacht me grimlachend toe.
Hans van Willigenburg schreef de serie Zwartboek InHolland, die later in zijn reportagebundel Dit is NL werd opgenomen. Naast zijn journalistieke werk geeft hij nu schrijflessen via zijn eigen bureau, Tekstleeuw.
