Hoeveel van onze volksvertegenwoordigers in Den Haag en Brussel zouden eigenlijk van Thomas Malthus hebben gehoord? Je vraagt het je af. Wellicht kennen velen zijn naam. Een enkele historicus die tijdens zijn studie goed heeft opgelet, weet wellicht dat de man dominee was in een dorp in Engeland en in 1798 een essay publiceerde over demografie. Sommigen weten misschien desgevraagd met enige moeite de term ‘Malthusiaans plafond’ op te lepelen. Uitzonderingen daargelaten zal dat het wel zo’n beetje zijn. Toch zou het geen kwaad kunnen als men zich wat zou verdiepen in ’s mans werk – en in wat specialisten daar momenteel over zeggen. Malthus gaat namelijk terugkomen, en hard ook. Misschien wel sneller dan we voor mogelijk houden.
Welvaart leidt tot meer mensen en dus tot armoede
Wat Malthus stelde was feitelijk simpel. Voorspoed of technologische vooruitgang kunnen leiden tot overvloed: meer brood en beter vlees voor iedereen. Dit leidt in de wereld van Malthus tot bevolkingsgroei, want mensen leven langer, in betere gezondheid, en er sterven minder kinderen (en geboortebeperking bestaat niet).
Maar: meer mensen betekent – uiteindelijk – meer monden die met dezelfde hoeveelheid brood gevoed moeten worden. Hierdoor krijgen mensen minder goed te eten, en daalt de levensverwachting weer, waardoor ook de bevolking weer krimpt. Dit heet een Malthusiaanse correctie (of catastrofe, zo u wilt).
Tot ongeveer 1800 was de wereldgeschiedenis een Malthusiaanse wals van vallen en opstaan: vooruitgang, correctie, vooruitgang, correctie, enzovoorts. Denk aan de grote pestepidemieën van de late Middeleeuwen. Denk aan de bloei én de val van Rome.
Malthusiaanse kladderatsj
Lang is gedacht dat de moderne westerse mens er de laatste eeuwen in geslaagd was zich te ontworstelen aan de wetten van Malthus – door wetenschappelijke doorbraak op technologische revolutie bereikten we een levensverwachting en levensstandaard die historisch gezien geen parallel kennen. Historici spraken zelfs van het ‘post-malthusiaanse’ tijdperk, waarin de wetten van weleer niet langer golden.
Dat is allemaal nog lang niet zeker. Sterker: tenzij u de toekomst door een wel heel roze ontkennersbril ziet, is de grote vraag van onze tijd niet óf er een Malthusiaanse correctie komt, maar wanneer die komt, en hoe die eruit zal zien: wordt het een Malthusiaanse por, een Malthusiaanse tik of een Malthusiaans nekschot? Vrijwel alle denkbare natuurlijke hulpbronnen gaan er in rap tempo door heen, het klimaat zwabbert, en, last but not least, de rest van de wereld zal de komende decennia meer en meer het rechtmatige deel van de taart op kunnen eisen.
Oeverloos lullen
Er zijn heel veel dingen die politici (en hun electoraat) in het westen kunnen doen om de pijn te verzachten. Oeverloos lullen over een fictieve tsunami van islamisering hoort daar overigens niet bij; urenlang delibereren over caviapolitie en rituele slacht evenmin. Investeren in onderwijs, wetenschap en technologie is het devies. Geen geld is geen excuus: Malthus is niet geïnteresseerd in begrotingstekorten, maar wel in technologische ontwikkeling, en in een duurzame economie. Investeer wat je investeren kan.
Malthus is geen linkse hobby, maar een keiharde realiteit: alleen als we de langetermijnkosten van onze consumptie omlaag kunnen brengen kunnen we misschien nog een beetje zacht landen. Dat kan, uiteraard, alleen maar internationaal en alleen maar door daadkrachtig samen te werken, met discussie en debat, en alle trial and error die bij ons mensen hoort. Dat kost tijd, ja, en energie. Je hoopt daarom dat ze in Den Haag en Brussel nog snel even hun Malthus bijspijkeren, voordat Malthus zelve ons straks allemaal bijspijkert.
