Groot nieuws afgelopen zaterdag: Roemer, Cohen en Sap willen de topinkomens zwaarder belasten om hun toekomstplannen te kunnen financieren. Nog voor het linkse winterfeestje in Nijmegen goed en wel was begonnen, vlogen de clichés ons om de oren: zuurverdiende centen! hardwerkende Nederlanders!! linkse geldverspillers!!! socialistische heilstaat!!!1one! U kent het rijtje, u kent de teneur: die slinkse bende pakt Jan met de Pet, bestraft hard werken, en beloont luiheid. Dat is raar, want op de keper beschouwd zijn de plannen van Roemer, Cohen en Sap voor minstens 90% van de Nederlanders buitengewoon gunstig. Slechts voor een zeer kleine groep pakt het minder gunstig uit, maar die groep kan dat prima opvangen. Vergelijk dat maar eens met de vlaktaks die het CDA voorstelt: die gaat toch echt vooral opgehoest worden door Jan met de rafelige pet. Toch gek dat je dan niemand hoort over ‘zuurverdiende centen’.
Lies, damned lies, Economen
Even een kleine factcheck: Z24-blogger Matthijs Bouman stelde in reactie op de plannen van SP, PvdA en GroenLinks dat de rijksten in Nederland 223x zoveel belasting ophoesten als de armsten – en dat het beeld dus al scheef genoeg is. Dat is echt een onbehoorlijk grove verdraaiing van de feiten: Bouman verzwijgt dat hij in zijn verhaal de sociale premies buiten beschouwing laat. Daardoor lijkt het alsof lage inkomens bijna geen belasting betalen. Dat is niet waar. Als je gaat kijken naar de totale belastingdruk, zijn de verschillen een stuk minder spectaculair: de armste 10% staat ongeveer 26% van het inkomen af (en niet 2% zoals Bouman beweert), de rijkste 10% betaalt 46%.
Maar goed, waarom zou je, als je een standpunt hebt, de feiten niet een beetje naar je hand zetten? Je noemt met enig gevoel voor dramatiek het grootst mogelijke getal dat je in je data kan construeren, en iedereen gelooft je. Lies, Damned Lies, Statistics, en dan Economen.
Te weinig onderscheid
Maar waarom dan dat toptarief? Zijn drie schijven niet meer dan genoeg? Het gekke is dat de drie schijven ongelijk verdeeld zijn: de laagste schijf dekt 20% van de huishoudens, de middelste nog eens 20%, de derde nogmaals 20%, en de overige 40% van de huishoudens zitten allemaal in het hoogste tarief. En dat terwijl dat nou net de groep belastingbetalers is waarbinnen de inkomensverschillen het grootst zijn: je vindt er hardwerkende Nederlanders die prima, maar niet spectaculair verdienen, en je vindt er de asociale grootverdieners.
Het is dan ook raar om, zoals de SP wil, die hele groep aan te pakken. Je kan dan beter een nieuwe schijf creëren. Bijvoorbeeld, zoals de PvdA wil, vanaf 150.000 euri, al kun je je afvragen hoeveel dat oplevert. Het is 2 à 3% van de Nederlanders, en het is nou niet bepaald zo dat de PvdA die lui compleet kapot wil taksen. Misschien is 100.000 euro wel een betere grens.
Profiteren
Maar uiteindelijk gaat het er natuurlijk om of je vindt dat wij, als samenleving, de grootverdieners dit op mogen leggen: mag je iemand zomaar zijn zuurverdiende centen afpakken? Het antwoord op die vraag zou nee moeten zijn als onze grootverdieners hun inkomen echt alleen aan zichzelf te danken hebben. Dat is het ondernemersmantra dat vaak zo luid klinkt: “it was me and the market, and I won”. Zo simpel ligt het alleen niet.
Onze grootverdieners profiteren uiteindelijk vooral heel erg van de samenleving zoals wij, de belastingbetalers die gecreëerd en georganiseerd hebben. Ze profiteren van het feit dat er een gecoördineerde, gereguleerde markt is waarop je zonder al te grote transactiekosten winst kan maken. Ze profiteren van al onze economische, sociale en juridische instellingen en gebruiken, en ze doen dat in veel sterkere mate dan anderen.
De Markt, dat zijn WIJ
Met profiteren is niets mis als je er hard voor werkt, maar het is niet vanzelfsprekend dat daaraan geen grenzen zijn: de markt is uiteindelijk ook maar een sociale afspraak. Het is aan de samenleving om te bepalen hoeveel ruimte ze biedt en hoeveel ze daarvoor terugvraagt. In de huidige economische situatie kan het zomaar zijn dat de Nederlanders iets meer gaan terugvragen van de grootverdieners dan ze tot nog toe deden om de levensstandaard van de grote massa en de armen op peil te houden. Zolang dat democratisch besloten wordt, lijkt me dat alleen maar prima.
