De voortekenen waren goed voor het grote CNN Debat gisteravond. De 4 overgebleven kandidaten zijn toevallig ook de vier beste debaters, iets dat lang niet altijd gebeurt. Daarnaast staat er veel druk op de kandidaten waardoor de kans op fouten groot is. En het publiek heeft al 16 debatten achter de rug en accepteert niet langer ontwijkende of vage antwoorden. Vanaf de eerste minuut stelde het debat dan ook niet teleur. Het retorische kabaal van gisternacht kan wel eens beslissend zijn voor de uitlag morgenavond.
Newt valt de media (weer) aan
Alle vier de kandidaten waren in vorm. Maar het is Newt Gingrich die aan het begin meteen een belangrijke dreiging neutraliseerde. Op de vraag van de presentator of hij in wilde gaan op beschuldigingen van zijn ex-vrouw dat hij een open-huwelijk eiste, zei hij resoluut: “No, but I will.” Vervolgens maakte hij gebruik van een klassieke Gingrich techniek: de media aanvallen voor het besteden van aandacht aan wat volgens hem een non-issue is. Hij kreeg het voor elkaar om aan het begin van het debat een spontane staande ovatie te krijgen van een Republikeins publiek dat de zogenaamd linkse, elitaire media diep wantrouwt. Zo zei hij: “I think the destructive, vicious, negative nature of much of the news media makes it harder to govern this country, harder to attract decent people to run for public office and I am appalled that you would begin a presidential debate on a topic like that!” Het was onmiddellijk hét moment van het debat. Dat Gingrich de rest van het debat een niet uitzonderlijk goede prestatie neerzette – en het zelfs soms moest afleggen tegen Santorum – deed er niet meer toe. In alle verslagen is dit het fragment dat het meest herhaald zou worden.
Retorisch was het sterk. Door zich als slachtoffer van de media te presenteren, maakte hij het moeilijker voor zijn tegenstanders om hem aan te vallen op gedrag dat veel (conservatieve) kiezers zouden veroordelen. Ondanks dat de presentator de kandidaten daarvoor expliciet de gelegenheid gaf, hapte ze niet toe. Zo zei Romney kortaf: “Let’s get on to the real issues.” Het gevolg: niet het gedrag van Gingrich maar dat van de media staat ter discussie.
Maar zoals wel vaker met retoriek, op het moment lijkt het vaak sterker dan na enige bezinning. Ondanks zijn woede over de openingsvraag, bedankte hij CNN in zijn slotpleidooi voor het organiseren van dit debat. Hij was de enige kandidaat die dat deed. Verder kwam al snel naar buiten dat hij eerder tegen een kiezer had gezegd dat het legitiem is om hem te vragen naar een reactie op de aantijgingen van zijn ex-vrouw. En toen Bill Clinton onder vuur lag vanwege het schandaal met Monica Lewinksy veroordeelde Gingrich de media ook niet (integendeel zelfs). Het laat de verdenking toe dat de woede van Gingrich gespeeld is. Desalniettemin, bij de meeste kiezers blijft hangen dat Gingrich de media eindelijk ter verantwoording roept en dat helpt hem.
Romney en zijn belastingteruggave
Romney moest het debat gebruiken om de opmars van Gingrich in South Carolina tegen te gaan. Daarvoor zette hij in op dezelfde strategie als voorheen, namelijk om een consistent, degelijk optreden neer te zetten. Onder druk heeft hij wel eens de neiging om geïrriteerd over te komen. Dat beeld voorkwam hij ditmaal door een zeldzaam grapje te maken. Op de vraag wat hij in zijn campagne anders zou doen, zei hij spottend: “I would have worked to get 25 more votes in Iowa.” Vervolgens liet hij zien een goede debater te zijn door terug te gaan naar zijn kernboodschap. In plaats van vrij te praten over zijn campagne, was zijn serieuze antwoord op de vraag dat hij minder negatiefs zou hebben gezegd over zijn Republikeinse tegenstanders en meer over President Obama. Het werkt altijd voor Romney: alle vragen beantwoorden met een aanval op Obama.
Echter, wat waarschijnlijk van Romney blijft hangen is dat hij in het tweede debat op rij een weifelend antwoord gaf op een vraag over zijn belastingteruggave. Of hij net zoals zijn vader (presidentskandidaat George Romney) zijn belastingteruggaven van de afgelopen 12 jaar zou vrijgeven, was zijn antwoord: “maybe”. Het kritische publiek reageerde afkeurend tot zichtbare ergernis van Romney. De campagne van Gingrich had zijn belastingteruggave tijdens het debat vrijgegeven om te verzekeren dat er aandacht aan dit voor Romney negatieve punt zou worden besteed. De fout van Romney was op zich niet groot maar telt wel zwaarder mee omdat het de tweede keer was. Fouten tellen pas echt wanneer ze een eerder gevestigd beeld bevestigen. Nu begint een beeld te ontstaan van een afstandelijke Romney die iets te verbergen heeft. Op zijn minst gaat het in Amerikaanse media nog een dag lang over zijn belastingen en inkomen en dat is geen goed nieuws voor Romney één dag voor de verkiezingen.
Scherpe Rick Santorum
Rick Santorum was gedurende het debat scherp. Maar net zoals Romney had hij geen moment waarop hij echt piekte. Toch viel hij Gingrich hard aan op zijn betrouwbaarheid als leider, een punt dat Romney eerder ook al maakte. Waar hij echter niet in slaagt is om met theater en retoriek niet alleen een goed punt te maken, maar een moment te creëren dat iedereen bijblijft. Wat het publiek bijblijft is niet alleen een rationeel punt maar een ervaring. Gingrich gaf ons dat, Santorum niet. Daarom is het onwaarschijnlijk dat hij momentum terugpakt dat hij nu is verloren aan Gingrich.
Hij was er ook: Ron Paul
Ten slotte, Ron Paul: je zou hem bijna vergeten. En niet alleen wij, ook – helaas voor hem – de gespreksleider. Tijdens een uitgebreide discussie over abortus, kreeg hij in eerste instantie niet één keer het woord. Pas toen de presentator door wilde met de volgende vraag, hij met zijn handen in de lucht begon te zwaaien en zijn aanwezige achterban voor hem riep, kreeg hij alsnog de beurt. Hij moest het publiek vervolgens eraan herinneren dat hij als arts ervaring heeft die zijn mening relevant maakt bij dergelijke discussies. Maar in werkelijkheid was Paul geen factor, ondanks dat hij de meest afwijkende meningen had. Dat geeft nogmaals aan: een goed debat ontstaat pas wanneer de deelnemers het eens zijn over de punten waarover zij het oneens zijn.
Victor Vlam is Amerikakenner en leerde als debattrainer landelijke Nederlandse politici debatteren en speechen.
