Gister maakte Twitter bekend tweets per land te censureren indien deze in strijd zijn met de lokale wetgeving. Google maakte deze week bekend de Google-accounts (en voor het gemak alle Androidgebruikers) automatisch te synchroniseren. Heel handig natuurlijk want uw locatie en de inhoud van uw e-mails bepalen voortaan welke zoekresultaten (en vooral reclames) u te zien krijgt. Deze ontwikkelingen geven reden tot zorg: vrij internet waar iedereen toegang heeft tot een schat aan informatie lijkt verleden tijd. Mijn eerdere zoekresultaten, mijn eerder bezochte locaties, mijn eerdere e-mails en mijn eerder internetgedrag bepaalt wat ik in het vervolg te zien krijg: een ‘neutraal’ zoekresultaat is dus vrijwel onmogelijk. Logisch gevolg is dat de nietsvermoedende internetgebruiker zijn eigen grootste vijand wordt en opgesloten raakt in zijn eigen ‘bias’. Deze doorgeslagen individualiteit binnen het internet zal een impact hebben op de maatschappij en (hoe paradoxaal dat ook moge lijken) een gevaar opleveren voor de individuele vrijheid.
Afgezien van de bezwaren omtrent privacy en het algemene gebrek aan besef wat er met de gedeelde gegevens (mail, locatie, zoekresultaten, gedeelde foto’s en video’s) gebeurt en van wie deze precies zijn, gaat het bij deze om de toegang tot informatie. Er zal een splitsing onder internetgebruikers ontstaan: allereerst nerds die zich niet laten weerhouden door regulering en alsnog bij alle beschikbare informatie weten te komen. Ten tweede de n00bs (indien u niet weet wat dat betekent, dan bent u er een), namelijk zij die niet voldoende kennis in huis hebben om alle beschikbare informatie te bereiken en het dus zullen moeten doen met een gefilterde, parallelle versie van het internet. Vergelijk het met een gepersonaliseerde bibliotheek: de boeken die u voorheen hebt geleend bepalen welke er in de kast staan, bij voorbaat zijn andere boeken alvast naar de kelder gegaan omdat u immers voorheen daar niet naar hebt gevraagd. Tests zijn al gedaan waarbij te zien is dat zoekterm “BP” bij persoon A informatie over de olielekkage oplevert en bij persoon B investeringsmogelijkheden in het bedrijf geeft, of zoekterm “Egypte” bij persoon A informatie over de protesten geeft en bij persoon B reisinformatie aanlevert. Het behoeft geen verdere uitleg dat het vooraf bepalen van hoe informatie wordt geconsumeerd een sterke beperking oplevert voor creativiteit; juist de onverwachte, nieuwe, op het eerste gezicht schijnbaar irrelevante informatie zorgt voor nieuwe inzichten, invalshoeken en ideeën. Het elimineren van elke vorm van intellectuele uitdaging kan in een samenleving waar informatievoorziening grotendeels afhankelijk is van het internet, negatieve gevolgen hebben.
Spiegeltje aan de wand
Hoewel het hebben van een gepersonaliseerd internet wordt gepresenteerd als een vooruitgang, mag er in een situatie waar bedrijven en overheden gaan bepalen welke informatie je voorgeschoteld krijgt gerust gesproken worden van achteruitgang. Elk individu wordt in wezen beperkt in diens keuzevrijheid door het onthouden van alternatieve opties. Daarnaast wordt het lastig om als gemeenschap of samenleving een zekere basis van ‘gedeelde waarden’ te bepalen; iedereen heeft immers zijn eigen spiegeltje-aan-de-wand in de vorm van een monitor. Continue bevestiging van ideeën en een gebrek aan tegenspraak zal ongetwijfeld heel fijn zijn, maar zal de scherpte van de geest genadeloos afvlakken. De vraag is of deze gemakzuchtige, wollige, warme, persoonlijke internetomgeving het waard is om zaken zoals privacy, intellectuele uitdaging en scherpslijperij de deur uit te doen.
Dieuwertje Kuijpers is wetenschappelijk medewerker van de prof. mr. B.M. Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau gelieerd aan de VVD en ten behoeve van het liberalisme.
