Diepgevroren makrelen – Igor Znidarsic

Dat fictie en non-fictie totaal verschillende vaardigheden vereisen, bewijst Igor Znidarsic (54) met zijn romandebuut Diepgevroren makrelen. Zijn non-fictie staat al sinds jaar en dag in allerhande kranten en tijdschriften en bovendien vervulde hij uiteenlopende redactionele functies bij verschillende (vak)bladen. Hij schrijft prima proza, getuige de aanvang van deel II, pag. 67:

‘Langs mijn raam duikelen eksters met takken in hun snavels. De winter, of wat daarvoor doorging is ten einde. Het Zaanenpark ligt er nog kaal bij, maar door de bomen en struiken stromen weer sappen, opgejaagd door de maartzon, tot ze geen kant meer uit kunnen en in de toppen naar buiten barsten als het eerste groen.’

Heel wat minder soepel gaat dat wanneer er niet béschreven maar géschreven moet worden: op pag 23 staat een monologue interieur van Milan, het hoofdpersonage, die zich heeft voorgenomen om een beroemd schrijver te worden.

‘(…)

Schrijven is kortom geen sinecure. Ik denk nog: wie schrijft die blijft. Maar de meeste mensen denken: wie schrijft is gek. Voorbeeldje: op zaterdagavond klopte Pieter op mijn deur. Of ik zin heb om te gaan stappen.’

Deze tekst heeft een goede redacteur nodig. En dat niet alleen. Znidarsic moet leren om personages te ontwikkelen. Nu lijkt het alsof ze alleen een naam hebben gekregen en wat achtergrond. Omdat ze diepte missen, kunnen ze nauwelijks op elkaar of op gebeurtenissen reageren. Zelfs het hoofdpersonage blijft eendimensionaal. Milan wil een gevierd schrijver worden. Niet omdat hij een passie heeft voor schrijven, niet omdat hij iets te zeggen heeft, niet omdat hij al schrijvende iets wil ontdekken, maar‘om zijn onzichtbaarheid op te heffen. (…)’ En om het geld:‘Eén bestseller, een hit, en je bent er.‘ (pag 25).

Op zich is zo’n voornemen een interessant romangegeven. De lezer kan zich erop verheugen getuige te zijn van de titanenstrijd die Milan gaat leveren. De lezer wrijft in zijn handen, klaar om mee te lijden, mee te zwoegen, mee te denken. Maar dat valt tegen, want Milan is het typeloser. Hij loopt over van zelfmedelijden en hij heeft geen enkele visie. Ook mist hij karaktertrekken waar de lezer hem om kan bewonderen, of eigenschappen om zich mee te identificeren. Er is enkel zelfbeklag en dat gaat snel irriteren.

Diepgevroren makrelen is geschreven als het echte leven, zonder duidelijke spanningsboog. Dat komt in de eerste plaats omdat Milan totaal niet gepassioneerd is. Dat hij al tien jaar aan een roman zou schrijven, komt ongeloofwaardig over, want het verhaal gaat over baantjes, neuken, vriendinnetjes en zich mislukt voelen. Bijna nergens is Milan een schrijver. Gebeurtenissen zoals Znidarsic die beschrijft, zouden in het echte leven zo kunnen lopen, maar een roman heeft compositie nodig en samenhang in thematiek.

Op pagina 120 is mijn tegenzin in Milan een beetje verdwenen. Het slachtofferschap staat wat minder centraal, maar echt boeiend wil het niet worden. Het verhaal kabbelt door en dat komt omdat de gebeurtenissen te vrijblijvend zijn: er hangt niets van af. Wanneer iets niet lukt, stap je toch over op plan B: dat is de toon van het verhaal. Zelfs als de roman van Milan af is, blijft de euforie uit. (pag. 137)

‘Mijn roman is af, besluit ik. (…) Dit is het maximale wat ik momenteel in huis heb.

Ik laat bij een kopieerwinkel vijf kopieën maken en stuur die naar evenveel uitgeverijen (….). Veel vertrouwen heb ik er niet in. Het is net als bij de Staatsloterij: je weet dat het weer niks wordt, toch koop je maar weer een lot.’

Niet vreemd dat het manuscript van deze Milan wordt afgewezen. Na een een totaal ongeloofwaardige van-de-flat-spring-scène kiest hij schouderophalend voor een freelancersleven. Non-fictie. Het betaalt nog goed ook. Misschien moet Igor Znidarsic het voorbeeld van Milan volgen.