Het was natuurlijk geen verassing, de totale chaos op het spoor nadat het in de nacht van donderdag 2 of vrijdag 3 februari stevig begon te vriezen. De NS en ProRail falen elk jaar weer als het gaat om het hoofd te bieden aan winterweer. In 2009 stond de vers aangetreden president-directeur Bert Meerstadt zijn bonus meer dan terecht af. In 2010 besloot de Raad van Commissarissen dat de NS-top wederom geen bonussen verdiende. Met een slim truukje probeert diezelfde top ondanks de wanprestaties de bonussen over 2012 veilig te stellen. Het kabinet grijpt mogelijk in, maar met het blokkeren van de bonussen wordt er niets opgelost. De hele NS top moet direct opstappen.
De bonussen van de NS-top hangen af van de prestaties van de spoorwegen. Die variabele beloningen van de NS-bestuurders bedragen jaarlijks maximaal tussen de 40 en 50 procent van het vaste salaris. Dat is een aardig sommetje. Na twee keer afstand te hebben gedaan van dit cadeautje heeft de top voor de verandering eens resoluut ingegrepen. Omdat de NS na het totale spoorweginfarct van 3 februari besloot een speciale dienstregeling af te kondigen die na 36 uur in zou gaan, vallen al die uitgevallen treinen buiten de prestatienorm. En dat zijn er nogal wat. Ongeveer 7000 (dat is tot nu toe zo’n 870 treinen per dag). Een simpel foefje en de zakken zijn gevuld. ProRail laat weten dat hun RvC voor eind maart een besluit neemt over de bonussen. De bonussen van de NS staan niet eens ter discussie. Minister Schultz van Infrastructuur en Milieu zei voorzichtig dat zij haar bonus zou inleveren, als zij tot de NS-top behoorde. Maar dat het uiteindelijk aan de RvC is. Dat belooft weinig goeds.
Vingerwijzen en verdraaien
Het vingerwijzen tussen de NS en ProRail, ook alom bekend, is niet alleen ergerlijk infantiel, maar nu blijkt ook nog eens een bewuste verdraaiing van zaken. Door de NS in ieder geval, want er waren dan wel meer storingen aan wissels, toch waren alle sporen tussen stations beschikbaar. Dat blijkt uit interne gegevens waar NRC Handelsblad de hand op wist te leggen. De claim van directeur-reizigers Ingrid Thijssen dat het spoor waarover ze moesten rijden niet werkte, is dus een leugen. Als ze niet ook liegt over het feit dat er genoeg treinen en personeel beschikbaar was, is er maar een conclusie mogelijk: namelijk dat het personeel incapabel is. Personeel dat onder directe verantwoording valt van de top. Maar helaas komt de NS al jaren weg met leugens en trucjes om de kluit te bedonderen, zoals omzeiling van de punctualiteitsnormen.
Arrogantie
Dat de NS na zo’n wanprestatie nog steeds probeert de bonussen veilig te stellen is natuurlijk van een ongeëvenaarde schofterigheid. De NS veroorzaken niet alleen veel economische schade door al die treinforenzen te laten stranden, maar vooral ook een hoop ergernis, van het meest uitzichtloze soort, en niet in de laatste plaats zwaar overspannen conducteurs die de frustraties van duizenden, voor de zoveelste keer in de steek gelaten, reizigers over zich heen krijgen. Maar de top geeft vastberaden het signaal af dat het ze werkelijk niets interesseert. Ze wassen hun handen en onschuld en wijzen elke verantwoording van de hand. Liever steken ze een moddervette bonus in hun zak. Het zal je werkgever maar zijn. De NS mag eindelijk wel eens verantwoordelijk worden gehouden voor de wanprestaties die ze steevast leveren. Zelf blijven ze toch wel volhouden dat ze goed werk verrichten, dus hard ingrijpen is op z’n plaats. Steviger ingrijpen dan een mild prestatiecontract dat voorlopige boetes oplegt en waarmee makkelijk kan worden gesjoemeld. Zo’n top verdient niet alleen een bonusontzegging, maar regelrecht ontslag. Schultz zal in het spoeddebat van vandaag wel wegkomen met de belofte dat de NS voortaan eerder een aangepaste dienstregeling zal inzetten, dat ze gaat bekijken of ze de bonussen kan blokkeren en dat methodes om de wissels ijsvrij te houden ‘grondig zullen worden onderzocht’. Mogelijk wordt ook contact gezocht met Zwitserland, dat een vergelijkbaar spoornetwerk heeft maar dat wel functioneert. Misschien omdat daar een ander slag bestuurder de scepter zwaait?
Met een top die blijft falen én in het zadel wordt gehouden zullen we nog vele immobiele winters beleven. En daar gooit de NS rustig nog een prijsstijginkje tegenaan. De reiziger kan op z’n oudhollands in de stront zakken, want de winst van de NS steeg in 2010 met bijna 29 procent tot 149 miljoen euro. Meerstadt ontving dat jaar een salaris van 473.391 euro.
