Zes december 2011. Seyma Ozcan (21) is in dromenland. Het is bijna zes uur ’s ochtends, ze kan nog lekker even blijven slapen. Plotseling lawaai: politieagenten trappen de deur in. Seyma schrikt wakker en wordt van haar bed gelicht. De agenten brengen haar naar Bakirkoy, een gevangenis voor vrouwen en kinderen. De verwarde Seyma verandert in een klap van tweedejaars studente geschiedenis in een terrorismeverdachte.
De vrijheid van meningsuiting is de laatste jaren fors afgenomen in Turkije. In 2006 stond het land nog 98e op de Verslaggevers Zonder Grenzen (VZG)-persvrijheidslijst, in 2010 was het land tot een 138e plek gezakt. Er zitten meer journalisten in de gevangenis in Turkije dan in China. Meer dan 13.000 websites worden geblokkeerd door de overheid en er is een plan om een nieuw filtersysteem te introduceren, waardoor nog meer ‘immorele’ en ‘obscene’ internetcontent ontoegankelijk wordt. Als de kritiek wordt geuit dat de overheid de oppositie het zwijgen oplegt, reageert de overheid met een verklaring dat ze gewoon de wet toepast.
Occupy Starbucks
Acht dagen na de arrestatie van Seyma heerst er een redelijk ontspannen sfeer op de Bosporus University-campus – de universiteit waar Seyma studeerde. Een groep van zo’n vijftig studenten heeft de campus-Starbucks bezet – een protest tegen de te hoge prijzen en commercialisering van de universiteit. De bezetting verloopt gemoedelijk: er komen zelfs geregeld docenten les geven in de Starbucks, zodat de studenten geen leerachterstand oplopen. Tegelijkertijd strijden de bezetters ook op voor de vrijlating van Seyma.
“Seyma is geen terrorist,” zegt Can Erdogan, een verbitterd kijkende medestudent. Hij plukt een beetje aan zijn baard. Voor Can wat zegt, denkt hij goed na. Op Bosporus University krijgt hij onderwijs in het Engels, maar zelf Engels praten vindt hij zichtbaar een beetje spannend, hij wil zich niet verspreken als het gaat om zaken die hem aan zijn hart gaan.
“De aanklacht luidt dat Seyma banden zou hebben met Devrimci Karargah (Revolutionair Hoofdkwartier), een socialistische, terroristische organisatie,” vertelt Can. “Maar de politieverhoren gingen alleen maar over een journalistieke stage. Seyma wilde stage lopen bij een kritisch tijdschrift. Dat is de reden dat ze in de gevangenis is gegooid.” Andere Starbucksbezetters, die in een kring om Can heen zitten, knikken instemmend. Een verlegen ogend meisje, die niet met haar naam in de krant wil, zegt: “En Seyma is niet de enige student die gearresteerd is. Ruim vijfhonderd studenten zitten nu in de gevangenis.” Volgens een rapport van CHD, een vereniging van liberale advocaten in Istanbul, zitten er inderdaad ruim vijfhonderd studenten in voorarrest – meestal verdacht van ‘terrorisme’.
Antiterrorismewet
In 2006 werd in Turkije de omstreden antiterrorismewet aangenomen, om de strijd tegen de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) makkelijker te maken. Human Rights Watch (HRW) beschrijft de wet als volgt: “De antiterrorismewet, die een vage en zeer ruime definitie van terrorisme hanteert, kan makkelijk worden misbruikt om de vrijheid van meningsuiting en associatie te onderdrukken. De afgelopen jaren is het aantal willekeurige arrestaties dan ook sterk toegenomen. Vaak weten verdachten niet waarvan ze worden verdacht en welk bewijs er tegen hen wordt gebruikt.”
Ecem, leidster van een communistische vereniging in Istanbul, probeert uit te leggen wat de antiterrorismewet voor Turken betekent. Het verenigingshuis bevindt zich in een oud, verwaarloosd flatgebouw in het moderne, Europese deel van Istanbul. Vier mannelijke leden – allen met Che Guevara-baard – overleggen uitvoerig voor Ecem vragen beantwoordt.
“In de praktijk zorgt de wet ervoor dat journalisten, academici, schrijvers, intellectuelen, studenten en alle anderen die kritiek hebben op de overheid – of sympathiseren met de Koerden – worden opgepakt. Het justitiële apparaat in Turkije is zo log dat gearresteerden vaak wel twee jaar in voorarrest zitten voor er überhaupt een vonnis wordt geveld.” Oude, communistische leiders op zwart-witfoto’s kijken mee over Ecem’s schouder. Ecem doet drie suikerklontjes in haar thee en gaat, al roerende, verder met haar uitleg. “De angst voor arrestatie is aanzienlijk. Journalisten plegen zelfcensuur, omdat ze bang zijn opgepakt te worden. Alles en iedereen die het niet eens is met de AKP, heeft de kans om als terrorist achter tralies te verdwijnen.”
Zestien december 2011.
Vrijdagmiddag. Ondanks het koude, natte weer staat er toch een groep van meer dan zestig man voor het Paleis van Justitie in Istanbul, bestaande uit medestudenten, docenten, vrienden en familie van Seyma. De demonstranten hebben spandoeken meegenomen en schreeuwen luidkeels “Laat Seyma Ozcan vrij! Laat Seyma Ozcan vrij!” en “Laat de gevangen leerlingen vrij!” Ze overhandigen een petitie die de vrijlating van Seyma eist aan het Ministerie. De petitie is binnen tien dagen al door meer dan tweeduizend sympathisanten ondertekend.
Ahmet Ersoy, een van Seyma’s geschiedenisdocenten, leest een persbericht voor dat de vrijlating van Seyma eist en tegelijkertijd steun betuigt aan haar ouders en vrienden. “Dit beleid van repressie en intimidatie van academici en studenten moet ophouden. We hebben het recht om vrij te denken, dus hou op met de onwettige arrestaties en processen.” Applaus.
Systematisch en willekeurig
Yildiz Tar, een vriend van Seyma, uit zijn frustraties. “De arrestaties van studenten zijn systematisch en willekeurig. Met systematisch bedoel ik dat er om de zoveel tijd weer nieuwe studenten worden gearresteerd, om ons bang te houden. Met willekeurig bedoel ik dat het ‘ze’ niet uitmaakt wie ze pakken – we zijn toch geen terroristen. Vrijheid is niet verzekerd in deze tijden, waarin de boeken die je bezit of de plekken waar je stage wil lopen tellen als bewijs voor terrorisme.”
Na bijna drie maanden wacht Seyma Ozcan, net als bijna 54.000 andere gevangenen, nog steeds op een proces. En met het huidige rechtssysteem in Turkije kan het nog jaren duren voor ze berecht wordt.
Luuk Zegers is beginnend freelance-journalist met speciale interesse in buitenlands nieuws.
Foto: Sercan Meric
