Wat hebben kannibalen, rottende zombies, gemaskerde psychopaten, geile nonnen, nog geilere SS-dames, gemuteerde monsters, negroïde vampiers en andere rariteiten met elkaar gemeen? Juist, zij figureren in de onderbuik van de cinema, waar zij de exploitatiefilm bevolken. Exploitatiefilms zijn vaak wars van artistieke en maatschappelijke pretenties en worden door de meesten beschouwd als filmische rotzooi. Niet geheel onterecht overigens. Dit soort films zijn niet gemaakt om een verheven boodschap de wereld in te sturen of om de esthetische sensibiliteit van de gemiddelde kijker te prikkelen. Ze zijn gemaakt om geld te verdienen met budget dat nog lager is dan de opbrengst.
De meeste exploitatiefilm genres waren geen lang leven beschoren en meestal was er sprake van een hevige maar kortstondige hype. Hetzelfde kan gezegd worden van een ander subgenre binnen de exploitatiefilmwereld, namelijk de kannibalenfilm of junglehorror. Dit genre met bloederige taferelen met exotische kannibalistische stammen was met name populair in de tweede helft van de jaren zeventig en vroege jaren tachtig. Daarna zou het kannibalenfilmgenre langzaam uitsterven en waagde nog slechts een enkele filmmaker zich aan een nieuw bloedig avontuur in de jungle.
Mondo!
De kannibalenfilm is deels geënt op de Mondo film, een genre dat in de jaren zestig populair werd. Mondo een type documentaire met het bizarre als uitgangspunt, waarbij de (westerse) kijker wordt getrakteerd op de zeden, gebruiken, rituelen enzovoorts van ‘exotische’ culturen en stammen. De nadruk ligt daarbij vaak op taboeonderwerpen als geweld en seksualiteit, waardoor Mondo films bij uitstek geschikt zijn als exploitatiewerken.
Mondofilms en afgeleiden worden dan ook vaak shockumentaries genoemd. Het genre zou uiteindelijk degenereren naar de zogeheten ‘Death films’, met Faces of Death (John Alan Schwartz, 1978) als bekendste voorbeeld. Een berucht aspect van de Mondo film is het geweld tegen en tussen dieren, dat zonder gene in beeld wordt gebracht. Met name dit element is overgenomen in de kannibalenhorrorfilms, waardoor ze berucht werden en zelfs werden verboden in sommige landen.
http://www.youtube.com/watch?v=F-9itFsCSFY
The Man from Deep River
Van Mondo tot Cannibale
The Man from Deep River (Umberto Lenzi, 1972) toont het verhaal van een westerling die verzeild raakt in de Thaise jungle en daar wordt opgenomen in een lokale kannibalenstam. Regisseur Umberto Lenzi maakt het publiek deelgenoot van het dagelijks bestaan van de stam, waarbij ook kannibalistische bloedvergieten en het nodige dierenleed worden getoond. Zie hier de geboorte van de Italiaanse kannibalenfilm. Waar de mondofilms de pretentie hadden documentaires te zijn, daar was The Man from Deep River een conventionele (fictionele) speelfilm, met personages en een plot.
In de tweede helft van de jaren zeventig volgden een aantal andere kannibalenfilms, zoals Ultimo Mondo Cannibale (Ruggero Deodato), Mountain of the Cannibal God (Sergio Martino, 1978) en Papaya, Love Goddess of the Cannibals (Joe d’ Amato, 1978). In vrijwel alle kannibalenfilms staat de confrontatie tussen ‘beschaafde’ westerlingen en ‘barbaarse’ kannibalen centraal, waarbij vaak blijkt dat de westerling in wreedheid niet onderdoet voor de kannibalistische inboorlingen.
Hoogtepunt
De enige kannibalenfilm die enigszins mainstream werd, is Cannibal Holocaust (Ruggero Deodato, 1980). Deze artistiek en commercieel geslaagde film, leidde tot een serie volgelingen waarvan Cannibal Ferox (Umberto Lenzi, 1981) onder horrorfilmliefhebbers de meest bekende en gewaardeerde is. Wat Cannibal Holocaust opmerkelijk maakt is de onconventionele opzet.
In de film worden zogenaamd video-opnames gevonden van een vermist jungle expeditieteam. Deze opnamen tonen de avonturen en uiteindelijke ondergang van de crew. De beelden zijn door Deodato zo overtuigend geschoten dat hij er van verdacht werd daadwerkelijk acteurs voor de camera gedood te hebben. Gelukkig kon de regisseur zijn onschuld aantonen, door met de “dode” acteurs op de proppen te komen. Tot op de dag vandaag blijft Cannibal Holocaust een van de beruchtere exploitatiefilms en zeer zeker de bekendste junglehorror.
http://www.youtube.com/watch?v=TEGZ1mCgakg
Cannibal Holocaust, trailer
Geruisloze dood
Na het begin van de jaren tachtig verdween de kannibalenhorrorfilm of junglehorror van het toneel. Met Massacre in Dinosaur Valley (Michele Massimo Tarantini, 1985) en zelfs vrij recentelijk met Land of Death (Bruno Mattei, 2003) werden er nog wel enkele films in het genre gemaakt, maar dit zijn de uitzonderingen die de regel bevestigen: de kannibalenfilm is passé.
