Denktanks zeggen wel eens gekke dingen. Of beter gezegd: komen na wetenschappelijk onderzoek uit op conclusies die niet stroken met de politieke beleidsagenda. Denktanks die niet gelieerd zijn aan een politieke partij maar hoog staan aangeschreven en internationaal gerenommeerd zijn kunnen hierdoor met name als ‘lastig’ worden ervaren. De schatrijke gebroeders Koch vonden het 1 maart jl. welletjes met het CATO Institute. De libertarische denktank uit Washington ontvangt geen overheidssubsidie en is niet de standaard non-profit organisatie. Naast het veelvuldig publiceren van de broodnodige beleidsnota’s en boeken, staat het instituut bij het Amerikaanse publiek eveneens bekend als huisexpert van de populaire infotainment serie Pen & Teller: Bullshit! Winst wordt gemaakt en dus zijn er aandeelhouders, zoals de gebroeders Koch (bekend van…). Zij proberen sinds kort de band tussen het instituut en de Republikeinse partij te versterken door vooraanstaande Republikeinen het bestuur in te loodsen. Op zich is dit niet vreemd: de denktank doet onderzoek vanuit libertarisch (en dus politiek) gedachtegoed en investeerders zullen ook hun donaties doen vanuit affiniteit met dit gedachtegoed. Zij doen deze investering niet zonder er zelf geen profijt van te hebben.
Ontslagbrieven
Het is opvallend dat de investeerders juist nu, na 35 jaar en in aanloop naar de verkiezingen, de investering te gelde willen maken. CATO opereert al decennia onafhankelijk van partijpolitiek en is vaak met conclusies naar buiten gekomen die men niet direct zou verwachten van een ‘rechtse’ denktank (voor zover libertarisch gedachtegoed überhaupt rechts of links genoemd kan worden). Zo heeft men gepleit voor het legaliseren van het homohuwelijk, is men fel van leer getrokken tegen de Bush regering wegens de invasie in Irak maar heeft tegelijkertijd de cijfers die ‘global warming’ en de gevaren van ‘second hand smoking’ zouden aantonen stevig bekritiseerd. Indien partijpolitieke belangen de boventoon zullen voeren en het instituut dus ‘ten dienste’ zal gaan staan van een partij, is het nog maar de vraag of deze conclusies (geheel gestoeld op het libertarische gedachtegoed) nog in de toekomst getrokken kunnen (lees: mogen) worden. De zorg van de medewerkers is in hoeverre de denktank nog libertarisch kan zijn in de toekomst als met de invloed van de Republikeinse partij groter is? Veel vertrouwen hebben zij in ieder geval niet: de ontslagbrieven liggen al klaar, mocht het zover komen.
De timing spreekt ook hier boekdelen. De gebroeders Koch zijn niet de gemiddelde huis-tuin-en-keuken Republikeinen maar initiatiefnemers en voortrekkers van de groep Americans for Prosperity (AFP). Deze beweging bestaat uit rijke gas- en oliebonzen en ontvangt internationale donaties uit de branche. De donateurs zijn anoniem maar men hoeft slechts de pijpleidingen (met name die in ontwikkeling) te volgen om een gok te kunnen doen. Het gaat in de praktijk met name om belasting- handel en wettelijke barrières voor de industrie. Het recent ingenomen standpunt van CATO dat Obama niet verantwoordelijk is voor de olieprijsstijgingen is tegen het zere been van de aandeelhouders Koch.
Op zoek naar ammunitie
Wettelijk gezien staan de gebroeders Koch als aandeelhouders volledig in hun recht: wie betaalt, die bepaalt. Het gaat in deze niet zozeer of het goed of slecht is wat er gebeurt, maar met name de timing is interessant. In de Republikeins verkiezingsstrijd, toch anders dan anders, tracht een belangengroepering binnen de partij een denktank aan zich te binden. AFP is er namelijk op gebrand om Obama voor slechts een termijn te laten zitten en is naarstig op zoek naar ammunitie. Wetenschappelijke ammunitie werkt altijd goed, zeker bij Republikeinen die zich met name tijdens deze verkiezingsrace presenteren als het economische rationele geweten van de VS. Uiteraard, denktanks zijn niet zo onafhankelijk zoals (in een perfecte wereld) universiteiten dat (zouden moeten) zijn. Toch is de no-nonsense reputatie van deze denktank van grote waarde als deze aan je zijde staat in verkiezingstijd: de vraag blijft of je deze kunt ‘kopen’.
Dieuwertje Kuijpers is wetenschappelijk medewerker van de prof. mr. B.M. Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau gelieerd aan de VVD en ten behoeve van het liberalisme.
cc-foto: Matthew G. Bisanz
