Wat zich op dit moment in Syrië afspeelt, is de strijd van een dictator die ten koste van alles zijn positie wil redden. Dat heeft de afgelopen maanden al duizenden burgers het leven gekost en de stroom vluchtelingen zwelt snel aan. Voor militair ingrijpen is binnen de Verenigde Naties (VN) geen draagvlak. En de hoop dat Kofi Annan een politieke oplossing brengt, lijkt ijdel. Dus is het nu zaak te zoeken naar alternatieven om in ieder geval het redeloze bloedvergieten te stoppen.
Dat Bashar al-Assad aan zijn positie vasthoudt, bevreemdt natuurlijk niet. Dat doen alle dictators, ook als er verzet uitbreekt. Dat neemt echter niet weg dat de ene dictator de andere niet is en de omstandigheden steeds verschillend zijn. Om het binnen de regio te houden: Ben Ali ontvluchtte Tunesië, de oude en zieke Mubarak leek vooral een glansrijke rol in de Egyptische geschiedenis voor zichzelf te willen veiligstellen en over de zielenroerselen van de Lybische dictator Kadhafi valt geen zinnig woord te zeggen.
Scenario’s
Al-Assad is een uitgekookt politicus: intelligent, jong, modern en ogenschijnlijk ook een realist. Hij erfde het land van zijn vader en leeft met zijn gezin in grote luxe. Het is op zijn minst de moeite waard af te tasten in hoeverre Al-Assad daadwerkelijk tot het uiterste aan de macht wil blijven of eventueel tevreden is als hem een aftocht wordt geboden naar een voor hem veilig land, onder voor hem acceptabele voorwaarden.
Vanzelfsprekend is dat niet de uitkomst die de internationale gemeenschap en de Syrische oppositie zich wensen. Bij voorkeur zien we gehate dictators verschijnen voor het internationaal gerechtshof in Den Haag of een lokale rechtbank. Of – al is het misschien second best – het loodje leggen in een revolutionaire strijd. Gelukkig lukt dat ook steeds vaker en komen veel dictators niet meer weg met hun misdaden, zoals vroeger vaak het geval was.
Verleiden
Beide scenario’s zijn in Syrië echter niet binnen handbereik. Althans, niet op korte termijn en dan zal de bloedige burgeroorlog dus doorgaan. Dat noopt tot nadenken over de vraag of het niet verstandig is om Bashar al-Assad te verleiden tot een uitweg. Daarvoor is één doorslaggevend argument: het dempen van het geweld en daarmee het sparen van nog eens talloze levens.
Of Assad te verleiden is, zal afhangen van zijn eigen inschatting van zijn positie. Die taxatie zal moeilijk zijn en kan zeker negatief uitvallen. Op korte termijn staat hij er immers niet slecht voor. De oppositie lijkt hem niet te kunnen afzetten en de regionale situatie is te complex voor een militair ingrijpen.
Er is echter ook een gerede kans dat hij niet voor een alles-of-nietsscenario kiest als er een optie is met een redelijk zekere en aantrekkelijke uitkomst. Op de langere termijn zijn er ook vanuit Assads gezichtpunt tal van onzekerheden. De geest is immers uit de fles en die zal hij niet makkelijk terug weten te krijgen. Als er ooit een geschikt moment is om de optie van een aftocht ter tafel te brengen dan is het nu.
Jeroen van Gerven is freelance internationaal redacteur. Meer werk van hem op zijn site.
Beeld: portret van Al-Assad aan gebouw in de stad Hama. CC Linda Duits.
