Nu de voorverkiezingen zijn einde naderen, krijgen we een steeds beter beeld van hoe de strijd tussen President Obama en zijn Republikeinse tegenstrever Mitt Romney eruit gaat zien. De campagne van Obama gebruikt een beproefde aanval op Romney die we in de voorverkiezingen opmerkelijk weinig voorbij hebben zien komen. Romney wordt neergezet als een draaikont en flip-flopper. Dit is een verraderlijke aanval met een dubbele bodem waartegen Romney zich al maanden aan het indekken is. George W. Bush gebruikte de aanval met succes tegen John Kerry en Jan Peter Balkenende won er de verkiezingen in Nederland mee van Wouter Bos. Maar de vraag is of Barack Obama er deze verkiezingen mee wint.
Flip-flopper
De campagnemachine van Obama heeft zelfs Obamacare omarmt als verkiezingsonderwerp om aan te tonen dat Romney een draaikont is. Topadviseur van Obama, David Plouffe, noemde Mitt Romney deze week de ‘godfather’ van Obamacare. Nu bestrijdt hij namelijk de wet, maar als gouverneur van Massachusetts voerde hij een vergelijkbare wet in. Obama’s adviseurs weten dat het onderwerp niet populair is bij kiezers, maar de draai van Romney zullen ze hem meer aanrekenen dan de wet zelf Obama wordt aangerekend. Tenminste, zo hopen ze.
De aanval van flip-flopper is natuurlijk niet willekeurig gekozen. Romney kan met goede reden een draaikont worden genoemd. Hij voerde in 1994 en 2002 campagne als een gematigde Republikein in Massachusetts. Maar in 2008 deed hij mee aan de Republikeinse voorverkiezingen als het conservatieve alternatief voor John McCain. Nu in 2012 positioneert hij zich als een gemiddelde Republikein. Gedurende die tijd zijn Romneys progressieve standpunten over klimaatverandering, het homohuwelijk en wapens getransformeerd naar conservatieve versies. Het beste voorbeeld is misschien nog wel abortus, een issue dat wordt gezien als lakmoesproef voor wie een echte conservatief is. In 1994 en 2002 was Romney voor legale abortus, nu is hij tegen.
Veranderen van mening is op zich niet erg
Nou is het op zich natuurlijk helemaal niet erg om van mening te veranderen. Soms veranderen de feiten en dan is het logisch om er een ander oordeel aan te koppelen. Ook kan iemand nieuwe inzichten verwerven waardoor hij anders over kwesties gaat denken. Je zou denken dat het dan van kracht getuigd om te erkennen dat je eerdere standpunt foutief was. Toch werkt het zo niet in de politiek.
De kiezers hebben namelijk geleerd van slechte ervaringen in het verleden. Door focus groups en de toenemende invloed van spindoctors zijn politici er bedreven in geraakt om hun standpunten af te stemmen op het electoraat. Toen ze in de jaren ’80 en ’90 grootschalig in gebruik werden genomen, was dit bijzonder effectief voor politici die gebruik ervan zich kon veroorloven. Maar het electoraat kreeg het trucje door: wanneer de politicus gekozen werd, deed hij niks met zijn eerder ingenomen standpunten. Kiezers eisten iemand wiens standpunten authentiek waren en waar ze echt op konden rekenen.
Aanval met een dubbele bodem
Dat is dus ook de eerste laag van de waarschuwing van Obama’s campagne over Romney: je weet niet wat je krijgt als je op hem stemt. Opportunisme, dat was vooral ook de kern van Balkenendes verwijt aan Bos toen hij zei tijdens een verkiezingsdebat op de radio: “U draait en u bent niet eerlijk”. Aangezien al Romneys standpunten zijn omgetoverd tot electoraal gunstigere standpunten voor hem, is hij ook kwetsbaar voor het verwijt van opportunisme.
Maar er zit nog een tweede, schadelijkere laag aan deze aanval. Wie continu van mening verandert is kennelijk te zwak om een standpunt in te nemen en daar de consequenties – goed of slecht – van te dragen. Dat was de kern van het verwijt van Bush aan Kerry. Hij is gewoon geen presidentieel materiaal omdat hij op het beslissende moment niet kan beslissen. Dit punt werd op hilarische wijze gemaakt met een campagnespotje zoals alleen de Amerikanen het kunnen:
Op dit punt denkt Romney een krachtige repliek te hebben gevonden. Tijdens een verkiezingsdebat in november vorig jaar gaf hij aan dat hij al 42 jaar is getrouwd met dezelfde vrouw, al zijn hele leven naar dezelfde kerk gaat en 25 jaar bij hetzelfde bedrijf werkte. “People understand I’m a man of steadiness and constancy”, stelde hij. Wat zijn huwelijk te maken heeft met inhoudelijk gedraai? Met zijn stabiele persoonlijke leven hoopt hij verwijten van een zwak karakter en besluiteloosheid te ontzenuwen.
Of het genoeg is, valt te bezien. Het verklaart in ieder geval waarom de opmerkingen vorige week van een Romney adviseur die zijn kandidaat vergeleek met een Etch-A-Sketch – speelgoed waarop je een tekening kunt maken en dan snel kunt wissen – zo schadelijk waren. Als je standpunten ingenomen tijdens de voorverkiezingen zomaar wist na afloop ervan, kan je met recht beschuldigd worden van opportunisme. Dat maakt het moeilijker voor de kiezer om te geloven dat al je eerdere gedraai, wél oprecht was.
Victor Vlam is Amerikakenner en voerde in 2008 campagne voor Barack Obama én John McCain.
