Ha fijn, Diederik Samsom heeft zijn huiswerk als eerste af en heeft ons alvast verteld wat hij zou doen als hij Rutte was. Hij gaf deze week een persconferentie, euh ‘dorpshal ontmoeting’, en kwam met zeven thema’s met moeilijke keuzes en hervormingen. Een minder flexibele arbeidsmarkt, minder rijke mensen, minder keuze in het MBO; een ouderwets PvdA verhaal. De PvdA plannen voor de zorg haalden de voorpagina niet en werden geen ‘trendic topper’ maar verdienen een nauwkeurige analyse. Na een eerste blik kan de conclusie al luiden: de gezondheidszorg is niet in goede handen bij Samsom.
Onverteerbaar
Volgens de PvdA leider zijn in de gezondheidszorg nieuwe keuzes nodig: “hier (zijn) onze kernwaarden in het geding. De gezondheidsverschillen tussen arm en rijk, tussen hoog- en laagopgeleid nemen toe. Arm leeft 7 jaar korter dan rijk.” Samsom vindt dat “onverteerbaar.” Dat klinkt als een heldere uitgangspositie voor een sociaal democraat, maar de analyse van de oorzaken en de oplossing die de PvdA voorstaat missen de boot volledig en lossen het probleem niet op.
Eerst de analyse. Volgens Samsom biedt “de oprukkende marktwerking” geen antwoord op de stijdende zorgvraag vanwege de vergrijzing en de tweedeling tussen rijk en arm. “Integendeel: het vergroot de tweedeling in de zorg en drijft de kosten enkel verder op door onnodige volumegroei”aldus Samsom. Tweedeling en oplopende kosten door volumegroei vindt hij dus het probleem. Nu hebben we in Nederland sinds 2006 een zorgstelsel waarin 99% van de inwoners van dit land verzekerd zijn voor zorg. De verplichting je te verzekeren (individual mandate) is het belangrijke onderdeel van ‘Obamacare’ dat deze week door het Hooggerechtshof wordt besproken; Nederland Gidsland. Het basispakket omvat alle noodzakelijke zorgkosten. Iedereen kan dus zorg krijgen, het aanbod van zorg vindt Samsom eerder te groot dan te klein (“Waarom zijn er veel teveel Spoed Eisende Hulpposten in de Randstad? Waarom explodeert het aantal dotterbehandelingen?”) Het lijkt er dus niet op dat armen geen toegang hebben tot zorg. Brits onderzoek toont bovendien aan dat toenemende concurrentie tussen zorgaanbieders geen negatief effect had op de solidariteit. De eigen betalingen zijn in Nederland laag in vergelijking met omringende landen. Tweedeling in zorguitkomsten is een probleem, waarschijnlijk het gevolg van gebrekkig onderwijs, levensstijl en andere zaken, maar niet van ‘marktwerking’.
Wachtlijsten
Oplopende zorgkosten door volumegroei dan? Oplopende zorgkosten worden toegeschreven aan drie hoofdoorzaken: vergrijzing, innovaties (beide zorgen voor een stijgende vraag) en inkomensgroei in de zorg. Vroeger controleerde de overheid de zorgkosten met budgetten en vaste tarieven. Dat betekende minder uitgeven en volumegroei beperken. Gevolg: wachtlijsten. Het loslaten van de budgetten heeft zeker een stijging van de zorgkosten (prijs x volume) tot gevolg gehad -overigens ook een stijging van de gezondheid en levensverwachting-. Maar juist daar waar marktwerking (concurrentie en vrije prijzen) het sterkst de ruimte kreeg werd de stijging van de prijzen het meest beperkt. Samsom bedoelt dus dat het volume te sterk stijgt. Dat kan ingedamd worden door een sterkere positie van de zorgverzekeraars of door het volume centraal te beperken. Dat laatste betekent langere wachtlijsten. Het zou Samsom sieren als hij dat erbij vertelt. De PvdA wil kennelijk minder dotterbehandelingen, heup vervangingen en staaroperaties. Dat is althans op te maken uit de oplossing die ze aandraagt: publieke regionale zorgverzekeraars.
A line in the sand
Volgens Samsom is het dus allemaal de schuld van de marktwerking en hij doet heel stoer en ‘trekt een streep in het zand’. Met de zo kenmerkende overslaande stem waarmee hij vooral zichzelf lijkt te willen overtuigen, neemt Samsom de regie terug en wil hij stoppen met de concurrentie tussen zorgverzekeraars. Regionale zorgverzekeraars, gedreven door publieke belangen regelen de zorg voor hun verzekerden. Dat klinkt sympatiek maar we stelden vast dat de analyse al niet deugt. Deze oplossing draait de klok jaren terug en zorgt voor wat ze in Engeland een postcode-lottery noemen. Nee, niet die met Gaston maar de lotterij waarbij je postcode bepaald of je goede of slechte zorg krijgt. In Engeland willen ze ervan af en nemen ze langzaam maar zeker stappen op weg naar een zorgsysteem dat op het Nederlandse lijkt. “Gidsland“, roept hier iemand in de wachtkamer.
Juist nu beginnen zorgverzekeraars de regierol te pakken en goede van slechte kwaliteit te onderscheiden. Concurrentie op de zorgverzekeringsmarkt dwingt hen te letten op kwaliteit én kosten. De eerste resultaten zijn voorzichtig positief. De toegankelijkheid en kwaliteit van de Nederlandse zorg is uitstekend, zoals gezegd; we zijn een voorbeeld voor andere landen. De betaalbaarheid is een punt van zorg, maar juist daarom is meer transparantie, keuze en concurrentie gewenst, niet minder. En juist nu komt Dokter Samsom een lijn in het zand trekken. Zijn diagnose is onjuist en zijn panacee is giftig.
Michiel Verkoulen is econoom in de zorg en huilt niet mee met de wolven die alle problemen in het bos aan ‘marktwerking’ wijten.
CC-Foto: Christos Loufopoulos
