Dolly van der Mart is een mevrouw die tot op heden haar rechtmatige plek in de Nederlandse geschiedenisboeken moet ontberen. Dat is vreemd, want als er iemand is die de Nederlandse normen en waarden over de wereld heeft verspreid, is zij het wel. Gelukkig hebben Indonesiërs meer historisch besef en heet het grootste Red Light District van Zuidoost-Azië ‘Dolly’, naar de Nederlandse madame die ooit het eerste bordeel in Surabaya begon. Het is een mooi toeval dat ook Xaviera Hollander in deze stad is geboren. Dat was in 1943, een jaar nadat de Japanners het stokje van de Hollanders hadden overgenomen.
Gang Dolly – gang is Indonesisch voor steeg of straatje – is een straatje geflankeerd door etalages waarachter op brede banken meisjes in de verte zitten te staren of hun sociale netwerk bijwerken op hun telefoons. Op straat hangen mannetjes rond die de passanten aanmoedigen om de waar goed te bekijken. Tevens verkopen ze viagra, wiet en xtc. De genoemde prijzen variëren tussen de negen en de achttien euro, afhankelijk van het feit of het peeskamertje over airconditioning beschikt of niet. Het is waarschijnlijk dat de meisjes er beduidend minder aan over houden. Verder zijn er in Dolly zo’n honderd karaokebars, die net als overal in Indonesië een soort verkapte bordelen zijn waar je tevens een mopje kunt zingen. Voor het zingen de kerk uit krijgt een geheel nieuwe betekenis. Je hoeft niet mooi te zingen, maar je moet het wel serieus proberen. Een eventueel humorelement wordt als totale blasfemie beschouwd.
Minirokjes en islam
In augustus vorig jaar werd hier de Mini Walkathon georganiseerd. De mars voor het recht op het dragen van een minirokje en voor het gebruik van condooms begon heel treffend voor het lokale islamitisch centrum. Dolly ligt midden in een woonwijk, er spelen kinderen op straat en er zijn gebedshuizen. Er is al jaren een islamitische lobby om het gebied te sluiten, want zoals altijd binnen deze religie hangt het al dan niet zondigen niet af van de individuele motivatie, maar van de gelegenheid die wordt geboden. Het verhaal gaat nu dat het gebied in 2014 zijn deuren zal sluiten en dat zou zomaar eens kunnen gebeuren, gezien de ontwikkelingen in Indonesië.
Overigens heeft Surabaya meer te bieden dan bewegingstherapie voor de alleenstaande of ontrouwe man. De stad heeft een groot historisch centrum dat, net als elders in Indonesië, langzaam aan het verkruimelen is. Het is sowieso lastig te zien wat oud is en wat niet, want veel pandjes hebben een ‘nieuwe’ voorgevel gekregen. En vaak leek de eigenaar golfplaat het handigste materiaal om vorm te geven aan deze sprong naar de toekomst. De oude Chinese wijk is niet meer Chinees, maar er is nog wel een Arabisch kwartier, waar allerhande middeleeuws aandoende pandjes over smalle steegjes hangen. Vaak zitten er halve manen in de voorgevel verwerkt, want dat vinden ze mooi. Overigens zit het verval hem niet alleen in slecht onderhoud. Het feit dat de Britten in 1944 de stad zo plat mogelijk hebben gebombardeerd helpt ook niet, natuurlijk.
Rost van Tonningen en de Soldaat van Oranje
Surabaya is de tweede stad van Indonesië. Er wonen zo’n drie miljoen mensen, althans zo wil de officiële telling. Maar in een land waar je verstoppen voor Staatsvijand Nummer Een, de overheid, een volkssport is, is het dubbele aantal inwoners een reëlere schatting. De stad is immens qua afmetingen en er is helemaal niets op loopafstand van elkaar. En veel wegen zijn eenrichtingswegen, dus de taxi heen kan makkelijk de helft kosten van de taxi terug.
Xaviera Hollander is niet het enige Nederlandse icoon dat in deze stad is geboren. Zo is actrice Wieteke van Dort in hetzelfde jaar in dezelfde stad geboren. En verder: Just Göbel, keeper Nederlands elftal, Karel Hardeman, olympisch roeier, John Opdam, arts en crimineel, Frans Henrichs, sportverslaggever, André Wetzel, oud-voetballer en voetbaltrainer en Kick Stokhuyzen, presentator en stemacteur. Maar in 1894 zag misschien wel de meest opmerkelijke zoon van deze stad het levenslicht: Meinoud Rost van Tonningen. Veelzijdigheid kan de man moeilijk ontzegt worden, want hij hield er een indrukwekkende lijst beroepen op na: bankier, journalist en politicus. En bovenal natuurlijk landverrader en SS’er, wat zijn grote doorbraak tot het BN-erschap betekende. Gelukkig werd ook Soldaat van Oranje Erik Hazelhoff Roelfzema in Surabaya geboren. Dat geeft dan weer een beetje balans, zullen we maar zeggen.
Fotograaf Maarten Brante trekt met enige tegenzin door Indonesië en doet daarvan verslag op DeJaap. Meer beeld op zijn website: maartenbrante.com
