(foto: mondolithic.com)
U kunt geen Titanic meer horen of zien? Stiekem sympathie gekregen voor de ijsberg? Dan is Project Habakkuk smullen. Een verhaal waarin de ijsberg de held is. Althans, dat was de bedoeling. De ijsberg moest gestalte krijgen als een van ijs en houtpulp (Pykecrete, pykrete) vervaardigd ‘onzinkbaar’ supervliegdekschip van ruim zeshonderd meter lang, met een waterverplaatsing van circa 2,2 miljoen ton. Habakkuk kwam er uiteindelijk niet ondanks het enthousiasme van exponenten als Churchill, die het project wel zag zitten nadat de Chief Combined Operations Lord Mountbatten een blok pykrete demonstratief bij hem in bad gooide. Ook de binnenskamers afgevuurde kogels uit Lord Mountbattens dienstrevolver tijdens een demonstratie ricocheerden spectaculair genoeg van het blok pykrete af om mensen om te krijgen. Gelukkig niet letterlijk.
Deze en andere verhalen zijn mogelijk minder hard dan het uit 14 procent houtvezel (zaagsel) en 86 procent ijs bestaande pykrete. Genoemd naar Geoffry Pyke, de bedenker van project Habakkuk. Pyke, een breed inventieve excentriekeling, werkte onder Mountbatten bij Combined Operations en opperde het plan in maart 1942. Uitgerekend nadat hij had gewerkt aan methoden ter voorkoming van ijsvorming. IJsvorming waar de konvooien naar de Sovjet-Unie in arctische wateren veel last van hadden. In 1942 werden talloze geallieerde schepen door U-boten getorpedeerd in The Gap, het Atlantische oceaangebied ten zuidoosten van Groenland waar nauwelijks luchtdekking mogelijk was vanwege een gebrek aan geschikte langeafstands patrouillevliegtuigen. Habakkuk moest in eerste instantie een drijvende-varende* basis worden voor zo’n 100-150 patrouillevliegtuigen om dit gevaarlijke gat te dichten.
(foto: royalnavalmuseum.org)
Aanvankelijk werd gedacht aan natuurijs als constructiemateriaal, maar dit bleek te zwak. Na de ontwikkeling van het eerste pykrete werden op twee locaties aan Canadese meren uitgebreide materiaal- en productieproeven genomen, waarbij een mix van (Canadese) dennenpulp in gefabriceerd ijs het sterkste ijsbeton opleverde. Wel moest dit pykrete onder -16° C blijven om zijn sterkte te behouden. Hoewel het pykrete zichzelf deels isoleerde en veel langzamer smolt dan natuurijs, betekende dit voor een te bouwen supervliegdekschip dat het toch een (complex) koelsysteem nodig had. Een isolerende houten huid en stalen hulpconstructie moesten Habakkuk verder koel en stevig maken.
In de aanvangfase dacht men aan 300.000 ton houtpulp, 60.000 ton hout en houtvezelplaat plus zo’n 10.000 ton staal genoeg te hebben om in 1944 een eerste supervliegdekschip op te kunnen leveren. Deze kolossale hoeveelheid materiaal bleek naderhand onvoldoende. Daarnaast waren de problemen voor de hybride stoomturbine-elektrische voortstuwing (voor 7 knopen) en besturing van dien aard dat uitvoering van het project, en een paar afgeleide versies, steeds onhaalbaarder werd.
(tekening gevonden bij alternatehistory.com)
De technische problemen waren niet de enige redenen waarom in december 1943 de stekker uit het project ging. Het Atlantische gat was tegen mei 1943 gedicht dankzij de komst van effectieve vliegtuigen met een groot bereik zoals de B-24 Liberator uitgerust met een radar. Daarnaast konden de geallieerden de Azoren gaan gebruiken als vliegbasis. Op zee opereerden verder steeds meer vliegtuigen vanaf (hulp)vliegdekschepen om U-boten te bestrijden. 1943 was dan ook het keerpunt -en begin van het einde- voor admiraal Dönitz‘ onderwatervloot. Een einde dat mogelijk eerder kwam dan het einde van Habakkuks pykrete. Volgens verhalen smolt het laatste ijs van een duizend ton proefmodel pas na drie Canadese zomers in die van 1945 weg.
Mythbusters bewijzen het, het werkt. Hoewel?
Had de Titanic een magnumuitvoering van Trophy aan boord gehad, was er korte metten gemaakt met de ijsberg
* Er heeft ook een Amerikaans ‘Project Tentacle’ bestaan om drijvende-varende eilanden te construeren van aan elkaar gelaste (Liberty) schepen. Info hierover is echter summier.
