Zaterdagmiddag om één uur klapten de Catshuisbesprekingen. Om kwart over vier begonnen de persconferenties, en een paar uur later meldde Maurice de Hond een spoedpeiling te zijn gestart om zo snel mogelijk inzicht te geven in de nieuw ontstane situatie. Zondagochtend om half elf uur was de klus geklaard. De kop boven het persbericht: ‘PVV-kiezers steunen Wilders’. De conclusie, ten opzichte van de eerdere, reguliere peiling van vrijdag: voor de VVD veranderde er niets, de PVV kreeg er (floep!) twee zetels bij, en het CDA verloor (bam!) twee zetels. Dat is een vrij stevige verschuiving, in amper 18 uur. Ik vind het een onbetrouwbaar verhaal, zeker omdat het precies bevestigt wat De Hond beroepsmatig zo graag wil zien: dat traditionele machtspartijen kleiner worden.
Een ronduit onbetrouwbare peiling
Even voor de duidelijkheid: De Hond heeft dus, grofweg, gepeild tussen zaterdag, vroeg in de avond en ergens voor half elf zondagochtend. De facto betekent dat: zaterdagavond, luttele uren nadat het nieuws bekend werd, op een moment dat de toedracht nog grotendeels onduidelijk was, en mensen nog hard bezig waren uit te vogelen wie precies hoe wat en waarvoor verantwoordelijk was. Misschien waren er zelfs die nog niet eens wisten dat de boel geklapt was toen ze door De Hond benaderd werden hun mening te geven.
Niet iedereen zit zo bovenop het nieuws als de gemiddelde nieuwsjunk, en niet iedereen heeft meteen een vastomlijnde mening over de effecten van gebeurtenissen op het eventuele stemgedrag. Juist binnen die eerste uren en dagen kan dat nogal verschuiven: mensen lezen dingen, en praten erover, met elkaar, en vormen zo hun mening. Dat proces was zaterdagavond bij velen nog lang niet afgesloten, voor zover het überhaupt al echt begonnen was. Mijn eerste reactie op het nieuws was ook ietwat anders dan ik er nu tegenaan kijk. Dat alleen al maakt dat zo’n peiling ontzettend onbetrouwbaar is, en dat je er een stevig voorbehoud bij moet maken.
2010
Voorbehoud maken is niet het sterkste punt van De Hond. Sterker: hij presenteert zijn resultaten als waren het gemeten waarheden. Dat zijn het pertinent niet. Het zijn hele complexe gegevens. Ook in 2010 zag je dat het, na de val van het kabinet, een aantal weken duurde voordat de kiezer zijn mening over het gebeurde helder had.
Ook toen peilde De Hond meteen na de val van het kabinet, maar hij was toen een stuk terughoudender in zijn conclusies (‘de PvdA lijkt licht te herstellen’). Bovendien had hij een dag extra de tijd (het kabinet viel in de nacht van vrijdag op zaterdag) en kwam de val niet, zoals nu, als donderslag bij heldere hemel, zodat kiezers al vóór de val aan het schuiven waren richting de PvdA. Nu is de situatie compleet anders, en veel onvoorspelbaarder. Maar De Hond is veel minder voorzichtig.
PVV-kiezers achter Wilders?
Dan de kop: ‘PVV-kiezers staan achter Wilders’. Dat is vreemd, want het klopt niet met de cijfers die De Hond verder presenteert. Het aantal PVV-kiezers dat Wilders de schuld geeft van het mislukken is met 10% twee keer zo hoog als het aantal CDA en VVD-kiezers dat de schuld bij Rutte en Verhagen legt. Ook het aantal PVV-kiezers dat alledrie de hoofdrolspelers de schuld geeft is veel hoger dan onder CDA en VVD-stemmers.
Het komt erop neer dat 44% van de PVV-kiezers vindt dat Wilders op een of andere manier schuld draagt. Dat is bijna de helft! 23% van de VVD-stemmers vindt dat Rutte en/of Verhagen een kwalijke rol hebben gespeeld, en slechts 18% van de CDA-stemmers. Het is dus ronduit onzin te beweren dat de PVV-kiezers achter Wilders staan. Je kan hoogstens zeggen dat Wilders goed gezien heeft dat ze niet achter de bezuinigingen staan, al kun je je dus afvragen hoeveel respondenten zaterdagavond zelf al wisten wat de plannen waren.
Kritische vragen graag
Het is belangrijk om heel kritisch naar de peilingen van De Hond te kijken. Dat geldt zeker voor de media. Waarom? Omdat ze een stempel drukken op het politieke debat. Minder dan 24 uur ná de breuk heeft De Hond al gepeild dat de PVV er met de winst vandoor gaat en geroepen dat PVV-stemmers achter Wilders staan. Dat beeld beklijft, en kleurt voor alle betrokkenen perceptie van de gebeurtenissen voor een flink deel van deze week, of het nou gefundeerd is of niet. Wilders wint weer, zegt het volk, aldus De Hond. En prompt zit De Hond bij Pauw en Witteman om zijn verhaal te doen, en wederom: zonder enig voorbehoud.
Dat is, ik heb dat eerder gezegd, ongezond. Vooral omdat – zo bleek ook nu weer bij Pauw en Witteman – De Hond allang iedere objectiviteit en distantie verloren heeft. Hij is er vast van overtuigd dat de middenpartijen relicten uit het verleden zijn, en hij heeft een vurige mening over de Haagse politiek. Hij riep zelfs verontwaardigd uit dat ze nu eigenlijk maar eens sorry moeten zeggen voor hun wanprestatie! Hoe objectief kun je dan nog peilen? Hoe terecht is het dan nog dat je zo’n grote invloed hebt op het politieke debat als De Hond heeft? Ik zeg het maar eerlijk: ik twijfel na ieder mediaoptreden harder aan zijn objectiviteit, en ik zie uit naar de dag dat Jeroen Pauw of Paul Witteman hem daar eens kritisch over aan de tand voelt.
