(foto: Ford GPA jeep van het Rode Leger* – www.militaryphotos.net)
Noem tien willekeurige fraaie bolides. Welke komen er niet uit een kapitalistisch land? Ook de nuttigste wielen komen uit kapitalistische landen. Zonder kun je geen oorlogen winnen. De grootste uit onze recente geschiedenis kon niet zonder de jeep en GMC 2½ tonner worden gewonnen (Eisenhower). Stalins communisme zou de Tweede Wereldoorlog zelfs niet hebben overleefd als de kapitalisten geen tienduizenden jeeps, trucks en ander materieel hadden geleverd. Kapitalistische productiemethoden wonnen de oorlog. Is winnen verslavend? Zijn kapitalistische samenlevingen oorlogszuchtiger?
In de Europese voor- of vroegkapitalistische tijden (ruwweg van 1500-1800) overheerste het handelskapitalisme en mercantilisme. Dit, voor zover de vorstenhuizen zich hier in konden vinden. Het waren naast tijden van successieoorlogen, tijden van veelvuldige expansie- en handelsoorlogen. Met name handelsoorlogen om koloniën en de routes er naartoe. Gezien de oorlogen die bijvoorbeeld het semi-feodale Rusland en het Ottomaanse rijk in deze perioden voerden, waren de West-Europese kapitalisten in wording niet opvallend oorlogszuchtiger. Op school leren we alleen meer over ‘onze’ oorlogen. Net als onze slavernij bijvoorbeeld. Slavernij dat met de overgang naar het moderne kapitalisme in de 19e eeuw onder utilistische, humanistische en liberalistische invloeden verleden tijd moest worden. Dit terzijde.
In moderne kapitalistische sociaal-liberale democratieën is oorlog bad for business. Behalve voor de wapenhandel en industrie. In de Verenigde Staten waarschuwde Eisenhower in 1961 voor het militair-industrieel complex. De VS heeft inderdaad enorme strijdkrachten. Strijdkrachten die het zich niet meer kan veroorloven. Is de gegroeide omvang en onbetaalbaarheid de schuld van het kapitalisme? Of van de Sovjet-Unie, het communisme dat het bedreigde? Een Sovjet-Unie dat sinds haar ontstaan tot de tanden bewapend was. Het had bovendien geen Duitsland nodig om oorlog te voeren. Het vocht een imperialistische oorlog tegen Polen (1919-1921) en tegen Finland (1939-1940), met als toegift de de facto annexatie van de Baltische staten en delen van Polen. Na WOII werd de Sovjet-Unie grootexporteur van wapens, waar je dus evenmin kapitalistisch voor hoeft te zijn. Wel is het nu deels geen Sovjet-Unie meer omdat het zich niet langer tot de tanden bewapend zijn kon veroorloven.
Kunnen dan alleen kapitalistische landen zich de wapens veroorloven? Afgaande op Noord-Korea niet. Of juist wel. Het land is net als de Sovjet-Unie vanaf haar ontstaan tot de tanden bewapend (verkoopt eveneens bergen wapens), maar kan haar bevolking niet voeden. Er zijn helaas talloze landen met een buitenproportioneel leger terwijl grote delen van de bevolking in armoe leeft. Pakistan bijvoorbeeld. Heeft circa 2500 tanks. Tanks indirect medegefinancierd uit Nederlandse ontwikkelingssamenwerkingpotjes. Wij doen gebroken geweertje om ze elders militaristisch te houden. Kapitalistische sociaal-liberale democratieën passen hun defensie-uitgaven aan, aan hun overheidsinkomsten, hoewel naast de VS ook Griekenland militair boven zijn stand leeft.
Geld moet rollen en kapitalisme rolt beter op een goed wegennet. Over zo’n autobahn bijvoorbeeld. Waar indertijd Hitlers oorlogsmachine dankbaar gebruik van maakte. Sommigen zien hierin twee kapitalistische uitwassen samenkomen. Welnu, Hitler was ondanks zijn latere in bed kruipen met grootindustriëlen nogal antikapitalistisch. De autobahn werd bovendien uitgevonden vóór de nationaal-socialisten aan de macht kwamen. De eerste snelweg bij Berlijn (1921) was de eerste ter wereld, maar heette Automobil-Verkehrs- und Übungs-Straße, géén autobahn. Dat kwam pas in 1935, en aanvankelijk keurden de nationaal-socialisten de bouwplannen van dergelijke -niet door de overheid gefinancierde- kapitalistische (tol)wegen zelfs af.
Tot slot een cynische vraag. Wat is dommer: vechten voor religie of ideologie, of vechten om praktisch bruikbare zaken zoals grondstoffen? Grondstoffen waar je -als het moet- fraaie oorlogswinnende bolides van kunt bouwen.
* Bijna de hele productie van circa 13.000 GPA jeeps, de amfibische versie van de Willy’s, ging naar de Sovjet-Unie
