Het is ongepast om directe vergelijkingen te trekken met het verleden. Situaties zijn nooit een op een te vergelijken, zijdelings spelende factoren nooit hetzelfde. En toch gaan mijn gedachten de laatste tijd geregeld terug naar de achttiende eeuw. Een eeuw waarin Nederland na de Gouden Eeuw economisch tot stilstand kwam en de Republiek haar economische, politieke en culturele positie in Europa, in de wereld, verloor.
De Zilveren Eeuw, volgens velen begonnen in het rampjaar 1672, zag de teloorgang van een grootse natie. Dit terwijl de gegoede burgerij rijker werd dan ooit te voren. Investerend in staatsobligaties, ontroerend goed en andere veilige beleggingen zorgden voor een vast stroom aan inkomsten. Geld werd niet meer gebruikt voor vernieuwing in de eigen regio, maar daar geplaatst waar het op de meest zeker wijze nog meer inkomsten genereerde. En met dat geld pronkte die gegoede burgerij, ondanks de calvinistische inslag, alsof het de Franse adel was.
Oneigenlijke vergelijking
Met dat laatste is natuurlijk niets mis, laat het vooral rollen, geld. Dat is goed voor de economie. Maar het probleem was dat het meeste geld vast werd gezet en de gegoede burgerij ging rentenieren. De nekslag voor een bloeiende economie, opgepotte exorbitante rijkdom. Bij gebrek aan investeringen bleven vernieuwingen in de proto-industrie, scheepvaart, raffinaderij, leger en vloot uit, terwijl halverwege de achttiende eeuw de Britse economie aan een enorme spurt begon, mede dankzij Nederlandse investeerders.
Maar goed, ik ontspoor. Terug naar mijn oneigenlijke vergelijking. We zitten in een economische crisis, en toch las ik van de week weer een bericht over de groei van rijkdom, ditmaal onder de duizend allerrijkste van Groot-Brittanie. Geld dat vast ligt, in veilige constructies en dus voorlopig de economie niet terug in zal stromen. Een tendens die zich over de hele westerse wereld heeft verspreid, rijken die steeds rijker worden en dat geld, nu het crisis is, voornamelijk veilig op potten, of hun winst pakken en hun bedrijven en geld naar lage loon landen verplaatsen. De eigen regio wordt vergeten, outsourcing al jaren het toverwoord.
Aankomende economische afgrond
Nu ben ik geen econoom, zal ik dat ook nooit worden en heb ik het hier vast fout. Maar mijn vermoeden is dat dit nooit goed kan zijn voor het handelskapitalisme. De exorbitante rijkdom, een gevolg van dat zelfde handelskapitalisme, stopt de stroom van geld dat dit handelskapitalisme juist nodig heeft. En daarmee waart er een spook door Europa, niet dat van het communisme, maar die van de aankomende economisch afgrond. Althans, als dat geld niet loskomt.
Tjeerd van Erve schrijft op onmogelijk veel plekken, maar bundelt tegenwoordig alles op zijn eigen blog.
