Er is weinig reden om te jubelen over het vorige week bereikte akkoord. Er staan maatregelen in die voor velen zeer pijnlijk zullen zijn, en waar velen het bovendien vrij fundamenteel mee oneens zijn. De forse verhoging van het hoge BTW-tarief is nou niet echt iets waar je per se blij van wordt. De nullijn voor ambtenaren doet ook pijn. 1.6 miljard Bezuinigen op de AWBZ is persoonlijk eerlijk gezegd ook niet zo mijn ding. Ondanks dat het mede ondersteund wordt door de partij waarvan ik lid ben, GroenLinks, zult u mij dus niet horen jubelen over dit akkoord.
Wel zal ik het te vuur en te zwaard verdedigen. Dat doe ik niet omdat het allemaal rozengeur en maneschijn is, maar omdat het in de huidige politieke krachtsverhoudingen het best mogelijke compromis is. Niemand krijgt precies wat hij of zij wil, ieder krijgt een beetje van wat men echt belangrijk vindt. De bezuinigingspijn had vast eerlijker verdeeld kunnen worden, maar helaas is daarvoor op dit moment geen realistisch draagvlak in de kamer. Misschien is dat na 12 september anders, maar ik vraag het me af: de Nederlander is niet zo links. Nooit geweest ook.
De gematigde polder
Nederlanders houden niet zo van radicaal herverdelen, net als dat ze niet van poenerige grootverdieners houden. Van alles een beetje graag: het recht om je te ontplooien en daarvoor beloond te worden, en tegelijkertijd een basaal, maar solide vangnet voor hen die het keihard proberen maar desalniettemin worstelend ten onder dreigen te gaan. De middenweg wordt niet voor niets nog steeds gulden genoemd.
Als dat Pechtold’s ‘radicale midden’ is, dan is 80 procent van de Nederlanders daar te vinden – of ze zichzelf nou links of rechts noemen. Wat dat betreft is het bereikte compromis zo gek nog niet: het geeft de electorale verhoudingen aardig weer – niet voor niets lijkt een flink deel van de PvdA-stemmers – een relatief vrij gematigde groep – het in grote lijnen te ondersteunen.
Ontevreden gezanik
Toch hoor je, zoals immer – ook nu weer – vooral de kritische geluiden luid en duidelijk doorkomen. Het is voorspelbaar: ontevreden gezanik heeft in Nederland simpelweg een breder bereik dan voorzichtige berusting. De wandelgangencoalitie zou er alleen zijn voor hoger opgeleiden. Het zou allemaal goedkoop politiek opportunisme zijn (alsof de tegenstand tegen het akkoord dat niet deels net zozeer is). Het is een pyrrhusoverwinning van het pseudo-midden. Het zou allemaal pijn gaan doen en oneerlijk zijn. De economische effecten zijn nog erg onvoorspelbaar. Er wordt in brede kringen smalend gesproken over de ‘Kunduzcoalitie’.
Het is vooral gemakzuchtig cynisme: natuurlijk is het makkelijk om gaten te schieten in het akkoord of om te wijzen op de vele pijnpunten. Die zijn er, en hun bestaan wordt niet ontkend. Het belangrijkste is dat een pijnlijk akkoord zeer velen beter leek dan geen akkoord, en dat, gezien de opvattingen van het Nederlandse electoraat, de kern van dit akkoord de basis zal vormen voor het beleid van het na de verkiezingen te vormen kabinet – tenzij SP, PVV en PvdA samen een absolute meerderheid halen, en vervolgens ook nog samen een regeerakkoord weten te sluiten. Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst, maar ik zou als ik u was geen fles wijn zetten op een kabinet met PVV en PvdA.
Mooie Dingen voor Linkse Mensen
Compromissen doen vaak een beetje pijn. Dat is nu ook zo, zeker voor GroenLinks en Christenunie. Toch zit in dit compromis ook het nodige aan Mooie Dingen voor Linkse Mensen – zeker in vergelijking met de plannen die er lagen. CDA en VVD hebben overduidelijk concessies moeten doen en blijken daar onder druk ook toe te bewegen. Dat alleen al is pure winst: als ze nu concessies doen, waarom dan in de komende formatie niet?
De BTW op elementaire levensbehoeften wordt – tegen de zin van CDA en VVD in – niet verhoogd. Dit is heel mooi, met name voor de lage inkomens. Er komt een tijdelijke extra belasting voor hogere inkomens, en wat extra geld voor lastenverlichting voor de minima. Het mes gaat in de hypotheekrenteaftrek. PGB-ellende teruggedraaid. Dat zijn resultaten waar SP en zeker PvdA prima mee thuis hadden kunnen komen. Ze mogen Christenunie, GroenLinks en D66 er dankbaar voor zijn.
