Nadat je je eerder al kon afvragen of voorgenomen nieuwe regelingen voor de meldplicht van datalekken überhaupt wel konden worden opgevolgd door het CBP heeft VVD staatssecretaris Teeven zijn hoofd alweer in een nieuw hoofdpijndossier gestoken. Of wellicht is het juister te zeggen dat het dossier Teeven zelf helemaal geen hoofdpijn bezorgt, maar de Kamerleden wel met veel vragen achterlaat. Groenlinks Kamerlid Arjan El Fassed stelde vragen over het aftappen van Social Media en de antwoorden van de staatssecretaris bevallen hem helemaal niet. El Fassed kun je de teleurstelling ook niet echt helemaal kwalijk nemen, want de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie geeft zelf aan op de meeste vragen geen antwoord te kunnen of willen geven. Zo blijven niet alleen de aantallen datataps geheim, ook blijft het onduidelijk of de notificatieplicht wel opgevolgd wordt. Je kunt zeggen dat Teeven hier worstelt met een erfenis uit het verleden, maar dat is deels wel zijn eigen verleden. Hij neemt hierin steevast dezelfde pragmatische positie in, maar lijkt als staatssecretaris nu toch bijna gedwongen te gaan twijfelen.
De verbazing van El Fassed over het uitblijven van antwoorden moet overigens wel deels gespeeld zijn. Want wat zegt u? Het hele verhaal komt u wel erg bekend voor? Dat klopt; Nederland is namelijk aftapland bij uitstek, ook in absolute aantallen, en dus heeft een dergelijke discussie al eerder gewoed. In 2010 werden er aan toenmalig minister Ernst Hirsch Ballin ook al vragen gesteld over het aftapbeleid, en hoewel hier specifiek het aftappen door de AIVD ter sprake kwam volgde de discussie gelijke lijnen. Vooral de opvolging van de notificatieplicht blijkt een heikel punt dat steeds terugkeert. In 2008 stelde Naïma Azough (GL) ook al vragen over de notificatieplicht nadat Hirsch Ballin eerder al had laten weten te werken aan een verbeterde opvolging van de plicht. Onthoudt u die laatste zin even, trouwens.
In de discussie die in 2010 volgde werd er simpelweg gepleit voor het afschaffen van de notificatieplicht voor de AIVD. De notificatieplicht geldt namelijk alleen “indien mogelijk” en daar wrong nu juist de schoen: de AIVD was een groot deel van de afgetapten uit het oog verloren tegen de tijd dat de opvolging moest plaatsvinden. Dan gaan we dus nog niet eens in op het feit dat een inlichtingendienst dus mensen kwijtraakt, maar constateren we alleen dat “betere opvolging” al snel “afschaffing van de opvolgingsplicht” kan worden.
De huidige staatssecretaris zit nu min of meer nog steeds met die erfenis. Al ten tijde van de eerdere debatten nam hij zelf al de vrij pragmatische stelling in dat de notificatieplicht misschien maar moest worden afgeschaft. Het hele verhaal is dus te dele ook een erfenis die hij heeft helpen opbouwen en een zaak die maar voort blijft slepen. Afschaffen van een vrij zinloze regeling lijkt dan inderdaad toch wel een een goede oplossing, maar is in feite natuurlijk een vrij belachelijk verhaal. Uiteindelijk verexcuseer je incompetentie of tekort aan mankracht dan maar in arren moede met de uitspraak dat het toch allemaal niet zo nodig kan zijn.
De antwoorden van Teeven als staatssecrataris op de vragen van El Fassed zijn nu echter eerder ontwijkend dan oplossingsgericht, en hinten zelfs niet eens erg meer naar een halfslachtige oplossing. Zo worden de aantallen Social Media-taps niet bekend gemaakt, omdat dat het risico bestaat dat “personen hun gedrag op deze informatie gaan afstemmen”. Hoewel dit feitelijk een verwijzing naar individuele verdachten kan zijn, lijkt het -omdat het een totaalcijfer betreft- eerder te gaan om de zorg dat mensen in het algemeen terughoudender worden, omdat dan misschien wel blijkt dat er zoveel getapt wordt. Daarnaast geeft Teeven aan, daar hebben we hem weer, dat de betreffende diensten extra aandacht dienen te geven aan de opvolging van de plicht. Een zin dit hij letterlijk van Hirsch Ballin geleend zou kunnen hebben.
Eindconclusie? Al jaren woedt het debat over de notificatieplicht. Het pragmatisch afschaffen is wel een erg laffe oplossing, en door gebrek aan cijfers weten we eigenlijk vaak niet eens waar we het precies over hebben. Daarnaast bestaat al jaren de behoefte de betreffende diensten “nog eens extra te wijzen” op de notificatieplicht. Je zou zeggen dat die diensten die plicht onderhand wel erg goed kennen, dus men zou beter eens Kamervragen kunnen stellen over waarom die diensten blijkbaar niet naar de minister of de staatssecretaris luisteren en hoe we gaan regelen dat notificatie wel mogelijk wordt.
