Hoogbegaafde jongeren hebben een gemiddeld IQ van 200. Ze zitten allemaal op het gymnasium, dragen nerdbrillen en gaan, nadat ze summa cum laude afgestudeerd zijn op hun vijftiende, Wiskunde of Theoretische Natuurkunde studeren. Oh nee, wacht: hoogbegaafde leerlingen (IQ >145) zijn bijzonder slimme kinderen, die in het huidige onderwijs volledig buiten de boot vallen. Waardoor het hierboven geschetste plaatje een utopie wordt; slechts zestien procent van de hoogbegaafde jongeren behaalt een universitair diploma. Terwijl er voor deze leerlingen passende oplossingen beschikbaar zijn, en de samenleving hier de vruchten van zou kunnen plukken.
Er zijn verschillende verklaringen voor waarom hoogbegaafde leerlingen onderpresteren. Perfectionisme dat overslaat in faalangst is een veelvoorkomend probleem voor hoogbegaafde leerlingen; wat ze ook doen, het is nooit goed genoeg. Deze leerlingen blokkeren vaak tijdens toetsen, en komen daardoor terecht in lagere leerlagen. Daarnaast hebben veel hoogbegaafde leerlingen een andere manier van leren: ze leren top-down in plaats van bottom-up. In plaats van dat zij beginnen met de basis, ze liever beginnen met de verdieping om van daaruit naar de basis toe te werken.
Puur gekeken naar de IQ-grens die vaak gehanteerd wordt – een IQ van hoger dan 130 – is ongeveer 2,5 procent van de bevolking hoogbegaafd. Er zijn verschillende mogelijkheden voor deze kinderen; waar vroeger de enige optie een klas overslaan was, zijn er nu ook Leonardoscholen die speciaal gericht zijn op deze hyperintelligente leerlingen. Op deze school wordt de lesstof aangeboden op een manier die voor deze leerlingen aantrekkelijk is en die hen de kans geeft het maximale uit zichzelf te halen.
Niet alleen de manier van stof aanbieden, maar ook de sociale interactie maken Leonardoscholen bijzonder aantrekkelijk voor hoogbegaafde leerlingen; zij worden hier gemakkelijker opgenomen door leeftijdgenoten in plaats van dat ze in een klas zitten met leerlingen die een paar jaar verder zijn dan hen en die hen vaak niet accepteren. Ondanks het vaakgehoorde bezwaar dat kinderen zich dan nooit aan zullen leren passen aan “normale” mensen, is de sociale isolatie die deze jongeren ondervinden als ze een klas overslaan funest voor de sociale ontwikkeling van het kind.
Mensen die hoogbegaafd zijn, krijgen hier ook opvallend vaak negatieve reacties op. “Hoogbegaafd? Yeah, right!” Dit geldt ook voor hoogbegaafde leerlingen die een klas overgeslagen hebben; zowel docenten als leerlingen reageren hier vaak negatief op. Dit is echter vaak slechts tijdelijk, uit onderzoek blijkt dat de leerlingen vooral in de eerste twee klassen van de middelbare school sociale problemen ondervinden. Lianne Hoogeveen beargumenteerde in haar proefschrift dat het overslaan van klassen op termijn wel degelijk positieve gevolgen heeft voor de leerling.
Het reguliere onderwijs “gewoon” doorlopen is volgens Hoogeveen niet de “veilige weg” die de ouders en docenten voor oog hebben; de hoogbegaafde leerlingen lopen hoe dan ook tegen problemen aan. Daarnaast is er wel degelijk iets te doen aan de problemen die de leerling ondervindt in de eerste jaren van de middelbare school, waar de rol van de docent centraal staat. Als de docent de hoogbegaafde leerling in de klas accepteert in plaats van toch ietwat huiverig te reageren op een veel jongere leerling, zullen de leerlingen dit ook eerder als normaal ervaren. Dit zal de sociale ontwikkeling van deze leerling ook ten goede komen.
Het enorme potentieel van deze kinderen mag niet onderbenut blijven. Niet ten koste van alles, uiteraard, maar door Leonardoscholen en de acceptatie van leerlingen die een of meerdere klassen overgeslagen hebben, kunnen ook deze leerlingen hun enorme intellectuele capaciteiten ontwikkelen en zich volledig ontplooiien. Dit heeft ook positieve gevolgen voor de samenleving, die dan kan profiteren van deze uitzonderlijke mensen – waarvan dan het overgrote deel gewoon een universitair diploma zal kunnen behalen.
