De eurocrisis en het in gebreke blijven van Griekenland: zullen we er in 2020 op terugkijken als een eenvoudige economische crisis of als het begin van een systeemcrisis? Sommige blogposts en tweets worden steeds gekker – “5 voor 12”, “Total financial meltdown”, “Panic across Europe” en het sinds afgelopen week populaire “apocalypse”. U leest het goed, apocalypse. Het bijbelse einde der tijden. Het interessante is dat dit paniekdiscours zich verplaatst van blogs in de marge naar de meer geïnstitutionaliseerde financiële verslaggeving.
Apocalypse. Dat woord wordt niet alleen gebruikt door de mafketels van crisisblog Zerohedge. Nee, Paul Krugman had het er eerder deze week over op CNN en schreef er gisteren over in een column voor The New York Times. Een column met als titel “Apocalypse Fairly Soon”. Paul Krugman. De beste man is babyboomer, Keynesiaan, hoogleraar aan Princeton en winnaar van de Nobelprijs voor de Economie: vier vrijkaartjes voor de eerste rang van het establishment. Krugman die in de linksliberale New York Times schrijft dat de euro binnen enkele maanden geschiedenis is, dat er een ‘slow bankrun‘ aan de gang is in Griekenland, dat Griekenland de drachme terugkrijgt en dat heel Europa jarenlang torenhoge inflatie tegemoet kan zien. Het is net alsof de erven Harry Mulisch op de trappen van de Stadsschouwburg voordragen uit Komt een vrouw bij de dokter.
Wie middenin een crisis onheilsvoorspellingen doet over de economie, krijgt op een gegeven moment gelijk. Willem Middelkoop krijgt dus ooit gelijk, de SP en de PVV ook. Krugman heeft echter wat meer lef en koppelt concrete macro-economische en monetaire gebeurtenissen aan inflatiepercentages en een concreet tijdspad. Als de door hem beschreven slow bankrun doorzet, gaat Griekenland failliet. Een slow bankrun houdt in dat er geen rijen bij de banken staan, maar dat er toch geruisloos grote sommen geld van relatief weinig accounts afgehaald worden. De vermogende Grieken boeken dus hun geld over naar hun vooral Turkse (lekkere rentes) en Zwitserse (veilig) spaarrekeningen. De arme sloebers hebben zulke rekeningen niet en willen geen cash in euro’s – straks moet je toch weer in drachmes betalen. Het sneue voor hen is echter dat een slow bankrun eigenlijk niet bestaat: naarmate de rijken meer geld opnemen, wordt het risico van omvallen groter, naarmate dat risico groter wordt, zal de groep mensen die meedoet aan de bank run groter worden.
De gebruikelijke maatregelen om een bankrun te voorkomen zijn niet haalbaar in Griekenland. De Griekse Centrale Bank kan geen ondersteuning geven met leningen. Niet alleen omdat er gebrek aan liquide middelen is, maar ook omdat er effectief geen monetair beleid gevoerd kan worden in Griekenland. Het parlement is verdeeld, de regering nonexistent en het Ministerie van Financiën ziet er zo uit volgens de ZDF. Afgaand op de sensationele berichtenstroom over de Eurocrisis houdt de Europese Centrale Bank de komende week de hand op de knip, groeit de slow bankrun uit tot een gezwel en kunnen de openlijk uitgedachte exitscenario’s in werking treden. Daarna zouden dan maatregelen worden genomen om een domino-effect tegen te houden.
Natuurlijk zal op een gegeven moment Griekenland geofferd worden om de rest van de Eurozone te beschermen. Er zijn echter drie onduidelijke factoren waardoor niet te voorspellen is wanneer. Ten eerste is de omvang en snelheid van de slow bankrun onbekend. Griekse media hadden het maandag over 200 miljoen per dag en vandaag over 500 miljoen. Europese media hebben het continu over 700 miljoen en Amerikaanse media over 1 miljard and rising. Ten tweede is het idealisme van Brussel eindeloos. Er zitten daar dus echt mensen die oprecht geloven dat geld in een put gooien de enige remedie is tegen crisis en balkanisering. En we hebben aan deze mensen onze soevereiniteit afgedragen zonder ze via een parlement fatsoenlijk te kunnen controleren. Tot slot is de berichtenstroom over de Eurocrisis een onduidelijke mix van wensdenken, testosteron, meningen en feiten.
Nobelprijswinnaars kunnen net zo min als margeblogs voorspellen wat er precies gaat gebeuren tijdens het schimmige spel om de Griekse schuldenlast tussen overheden en private partijen. En als je wel aan de onderhandelingstafel zit, kun je de paniekreacties die zullen leiden tot rijen voor de pinautomaten niet voorspellen. Een dit weekend al veel geretweet gerucht is dat een Britse drukker al een printopdracht voor drachmes heeft ontvangen. Het zal dan ook gaan gebeuren. Maar niet vandaag. En mijn geld blijft op het continent.
Pieter Rietman (1983) is ondernemer, investeerder en D66’er.
