De achtbaan waar de PvdA de laatste maanden in is beland, is zelfs voor haar doen ongebruikelijk. In februari stond de PvdA nog op 14 zetels in de peilingen en stapte Job Cohen op nadat Frans Timmermans ‘per ongeluk’ doch vakkundig de laatst overgebleven poot onder zijn stoel wegzaagde. Amper een maand later leek de PvdA de weg omhoog gevonden te hebben. De Partij schaarde zich als één man achter een nieuwe, energieke leider die stond de popelen om aan de slag te gaan. Weer een maand later viel zelfs het door ons zo gehate kabinet, terwijl de PvdA bleef stijgen in de peilingen.
Maar amper een week na de val van het kabinet was de PvdA in een klap opeens twintig procent van haar virtuele zetels kwijt. Het gevolg van de principiële keuze niet mee te doen met de triomfantelijke technocraten van het lichtgroen-rechtse Kunduz-akkoord. Gek zou je ervan worden, maar dat zou verspilde moeite zijn . Want juist het Kunduz-akkoord toont de relevantie aan van de sociaal-democratie in 2012. Het kapitaal was immers nog nooit zo machtig.
Achterhaalde echo?
Een oude socialistische kreet als ‘het breidelen van het kapitaal’ lijkt anno nu een licht jeukende, achterhaalde echo uit een ver verleden, maar niets is minder waar. Het kapitalisme is op haar hoogtepunt. Kapitaal stroomt in haar eindeloze zoektocht naar waardevermeerdering sneller en in grotere omvang over de wereld dan ooit. Het brengt groei, het slecht grenzen, maar wordt daardoor ook steeds ongrijpbaarder. Sterker nog: het heeft meer grip op ons dan andersom.
Een mooi voorbeeld is de recente Eurocrisis. Eurolanden vrezen met grote vreze voor een afwaardering van hun kredietstatus door de oppermachtige ratingagencies en houden zich aan wat zij beschouwen als de ‘natuurwetten’ van de markt. Helaas dansen politici ook in Nederland maar al te graag naar de pijpen van de markt. Met het Kunduz-akkoord, onder de noemer van ‘verantwoordelijkheid nemen’, zagen we al dat alles vloeibaar wordt onder druk van de beursvloer. Liberalen veranderen in overtuigde belastingverhogers en linkse groenen in heldhaftige beschermers van de portemonnee van de rijken. Want in het paniekakkoord van Kunduz I was geen hapsnap maatregel te gek. Zolang het tekort in 2013 maar onder de 3% komt en het damrak, the city en Wall Street blij blijven. Aan de lange termijn werden weinig woorden vuilgemaakt, op een plan om de woningmarkt te verzieken na.
Winnaars en verliezers
Maar het onbegrensde kapitalisme heeft meer gevolgen dan een achterkamertjesakkoord van angsthazen, het drijft ook de samenleving uit elkaar. Want het proces van globalisering, het ultieme gevolg van oneindig vrij kapitaal, kent niet alleen winnaars, maar voornamelijk verliezers. Voor de winnaars, meestal hoogopgeleid en internationaal georiënteerd, biedt globalisering vooral kansen: wonen, werken, reizen en ondernemen kan op de hele planeet. Zij hebben zin in de toekomst! Maar globalisering kent ook een keerzijde en voor veel, vooral lager opgeleiden, is dit anders. Hun banen verdwijnen naar goedkopere landen, contracten worden onder druk van globalisering minder zeker en hun wijken veranderen. Meer en meer krijgen mensen het idee dat ze de grip verliezen op hun eigen leven. En gefocust op de heilige 3%, zijn de smeders van dit akkoord blind geweest voor dit gevoel van onmacht dat zoveel mensen hebben in dit land. Dit belangenconflict leidt tot een botsing tussen deze groepen, een botsing die meer en meer zichtbaar wordt in de politiek. Waar partijen als D66 en in minder mate Groenlinks vooral de belangen van de hoogopgeleiden verdedigen, bedienen partijen als de PVV en SP voornamelijk de lager opgeleiden.
Ontbrekende puzzelstukje
Is het niet de sociaal-democratie, die is ontstaan met als doel de grip op het kapitaal weer terug te krijgen? Is het niet de sociaal-democratie, die ontstaan is uit een verbond van alle lagen binnen de samenleving? In deze tijd waarin we de grip op onze economie en ons eigen leven zijn kwijtgeraakt, in deze tijd waarin groepen tegenover elkaar komen te staan en het dictaat van de markt als natuurwet wordt gezien, heeft de sociaal-democratie het ontbrekende puzzelstukje in handen. Laat de PvdA dit puzzelstukje weer op de juiste plaats leggen, en laat al die mensen die denken alle grip volledig kwijt te zijn, het heft weer in eigen handen nemen.
Rick Jonker, voorzitter Jonge Socialisten in de PvdA
Jules Blaisse, Politiek Secretaris Jonge Socialisten in de PvdA
CC-Foto: Sebastiaan ter Burg
