Vorig jaar vonden aanslagen plaats in Oslo en op het Noorse eilandje Utøya. Anders Breivik pleegde eerst een bomaanslag in de regeringswijk van de hoofdstad, waarbij acht mensen de dood vonden. Vervolgens schoot hij op het eilandje 69 jongeren dood die bij elkaar waren gekomen voor een bijeenkomst van de jongerenorganisatie van de Noorse sociaaldemocraten. Breivik verspreidde vlak voor de aanslagen via internet een manifest waarin hij zijn ideeën uiteen zette.
Breivik bleek een bewonderaar van Geert Wilders, terwijl Wilders de aanslagen snel veroordeelde. Dat kon niet voorkomen dat er discussie ontstond over de rol van de ideeën van Wilders bij deze aanslagen, of Wilders hiervoor medeverantwoordelijk kon worden gehouden, en of Wilders hiermee juist ten onrechte in een negatief daglicht werd gesteld. Hij had de aanslagen toch veroordeeld? Wat moeten we denken van de relatie tussen Breivik, de PVV en de aanhangers van Wilders?
Gevoelige vraag
Dit is de meest gevoelige vraag over de achterban van de PVV: wat zijn de gevolgen van de opkomst van Wilders, leidt dit tot agressie richting bevolkingsgroepen en wat zijn de bredere gevolgen van zijn opkomst? Het antwoord is dat de termen van Breivik, terreur, moslims en burgeroorlog, voor sommige PVV-stemmers wel degelijk met elkaar verbonden zijn, alleen op een totaal andere manier dan voor de Noorse terrorist.
Eildert Mulder analyseerde het manifest van Breivik en stelde dat deze een samenhangend verhaal heeft geschreven waarin moslimhaat een hoofdrol speelt. Het manifest bevat veel argumenten en ideeën die we uit het publieke debat al kennen, over de invloed van de islam op het Westen en de wens deze invloed te stoppen. Breivik en de PVV beschouwen de islam beiden als politieke ideologie, koesteren het idee dat de islam onveranderlijk is en dat er alleen een extreme versie van de islam bestaat. Breivik wil echter een burgeroorlog tegen de islam, Wilders hebben we daar nog nooit over gehoord.
Het ondenkbare denkbaar
Hoe zien PVV-stemmers dit? Eén uitkomst van interviews met PVV-aanhangers is dat als een groep Wilders-fans met catastrofale beelden komt over de toekomst, deze die vrijwel altijd koppelt aan de multiculturele samenleving of de islam. Door immigratie zou er meer diversiteit in de samenleving ontstaan, komt er meer onenigheid, meer onvrede en meer rivaliteit. Dit zou op den duur kunnen leiden tot het ondenkbare, zoals een overname door buitenlanders, de invoering van de sharia of een burgeroorlog. Dit laatste zien ook PVV-aanhangers als ondenkbaar, maar daarmee niet als onmogelijk.
Waar Breivik met terreur een burgeroorlog wilde starten om de islam tegen te gaan, zijn PVV-stemmers bang dat terreur en burgeroorlog ontstaan. De vele commentatoren die verlekkerd een verband wilden vinden tussen de PVV en Breivik zitten er niet alleen naast, ze laten vooral zien dat het ze aan elke wil ontbreekt om een normaal gesprek met Wilders-stemmers aan te gaan over wat deze burgers zorgen baart. Het is immers makkelijker PVV-stemmers in een hoek te zetten. Niet vreemd dat veel PVV-stemmers van al deze politici, journalisten en wetenschappers vervreemd zijn geraakt.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie en bereidt een boek voor over de achterban van de PVV.
