Eigenlijk had ik het niet door maar juni lijkt de maand van de historische icoonfoto’s te zijn. De drie wellicht bekendste icoonfoto’s zijn gemaakt in deze maand en dus zien we ze weer voorbij komen in het nieuws: het napalmmeisje in Vietnam, de man voor de tanks op het Plein van de Hemelse Vrede en de D-Day foto van Robert Capa.
De minste aandacht was voor de bekende D-Day foto van Robert Capa. Hoewel deze post van legendarische fotoredacteur Errol G. Morris erg de moeite waard is. Niet alleen vertelt hij hoe hij de (in de donkere kamer) mislukte foto in zijn handen kreeg maar het geeft ook een mooi inkijkje in het pre-digitale tijdperk. Toen fotoredacteuren nog lang moesten wachten op de foto’s en het ontwikkelen wel eens voor onverwachte problemen kon zorgen.
Verschil in aandacht voor ‘icoonfoto’s’
De meeste aandacht ging echter uit naar de foto van Kim Phuc – het zogenaamde napalmmeisje – omdat het veertig jaar geleden was dat de bekende foto gemaakt is door AP-fotograaf Nick Ut. Elke keer als ik vertel dat ik o.a. onderzoek doe naar icoonfoto’s hoef ik alleen maar deze foto te noemen en iedereen weet waar ik het over heb. Een dergelijk jubileum zorgt altijd voor de nodige aandacht en reflectie. AP plaatste bijvoorbeeld een lang verhaal over de foto, een aardig overzicht van het leven van Kim Phuc vind je bij the Daily Mail en een interview met haar kun je terugluisteren bij NPR. Op zich bevatten die verhalen niet veel nieuwe info.
Interessanter is de blog van fotograaf Joe McNally, die Phuc later opzocht en de tweede bekende foto van haar maakte waarmee ook hij een prijs won bij World Press Photo. Daarnaast is de post bij Whosay.com aardig omdat het meerdere foto’s toont van het napalmbombardement.
Achtergrond
Maar het meest indrukwekkend blijf ik twee oudere blogposts vinden over de gebeurtenis. De eerste is geschreven door de onlangs overleden fotograaf Horst Faas en kun je nalezen bij de Digital Journalist. De tweede vind je op dezelfde website en is van de hand van fotograaf David Burnett die ook aanwezig was bij het bombardement. Deze week publiceerde hij op zijn weblog een soortgelijke post waarin hij op een indrukwekkende manier terug kijkt op de gebeurtenissen, veertig jaar geleden.
Weinig mensen weten overigens dat de foto die meestal gepubliceerd wordt, afgesneden is. Hierdoor staat Kim Phuc centraal in het beeld en is de ogenschijnlijk ongeinteresseerde fotograaf die rechts in het beeld staat niet zichtbaar. Meer hierover in een artikel(tje) dat ik eens geschreven heb voor het tijdschrift Kleio (pdf!).
NRC.nl linkte van de week naar dit artikel waarna ik ongeveer vijftien mails ontving van mensen die nieuwsgierig waren naar de laatste zin van het artikel. Daarin schreef ik dat de foto niet alleen afgeknipt was maar ook bewerkt. Bewust liet ik open wat er gebeurd was omdat ik benieuwd was of mensen het wisten. Praktisch iedereen die me mailde, vermoedde dat de wolken donkerder waren aangezet. Voor zover ik weet is dat niet gebeurd.
In het boek The girl in the picture van Denise Chong wordt het echter duidelijk uitgelegd op pagina 74:
“Someone in the office remarked that the shadows on the girl’s body gave the appearance of pubic hair where there was none. Faas called over a technician, telling him to bring his paintbox of white and grays. The technician set to work, and when he was done, there were compliments on his artistry and guffaws all around.”
Jep, u leest het goed.
De bekendste icoonfoto is gephotoshopped.
En nog wel op zo’n manier dat het volgens de huidige manipulatieregels van World Press Photo volgens mij niet meer in aanmerking zou komen voor een prijs. Het doet desalniettemin niets af aan de impact die de foto op velen heeft gemaakt.
The girl in the picture
Wil je nog meer lezen over de foto en het (fascinerende) verhaal van Kim Phuc? Lees dan vooral het boek The girl in the picture waarin de gebeurtenissen van die dag worden beschreven maar ook de impact van de foto op het leven van Phuc. Tenslotte zijn er wat mij betreft twee wetenschappelijke boeken die een voortreffelijke analyse uitvoeren van de foto. Allereerst is dat Icons of Outrage van David Perlmutter waarin het effect onderzocht wordt van deze en andere icoonbeelden op de politieke besluitvorming. Daarnaast wordt de foto goed geanalyseerd in het Duitse vuistdikke boek Das Jahrhundert der Bilder.
Opmerkelijk genoeg komt de foto niet aan bod in het must-read boek over icoonfoto’s: No Caption Needed. Echter, de derde foto die deze maand weer in het nieuws is gekomen, wordt er wel in besproken: de man voor de tanks op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989. Waar ontzettend veel bekend is over het napalmmeisje, is bijzonder weinig bekend over de man die plots voor de tanks stond. Perlmutter schrijft er kort over maar het blijft vooralsnog onbekend.
Van de gebeurtenis zijn tv-beelden en in ieder geval vier fotografen hebben de gebeurtenis gefotografeerd. Ik schreef er al eens over in Trouw (pdf!) en op de fotoblog Lens van de New York Times worden de vier varianten ook getoond. Daarnaast zijn deze week de onvermijdelijke terugblikken gepubliceerd zoals In Focus deed.
Interessanter vind ik echter de post en docu (zie hieronder) die verscheen op de site van PBS waarbij een filmmaker de beelden besprak met huidige Chinese studenten.
Watch The Tank Man on PBS. See more from FRONTLINE.
Daarnaast krijgen tamelijk onbekende foto’s van dezelfde gebeurtenis weer wat aandacht hoewel ze al eerder gepubliceerd waren, zoals deze foto bij Lens waarbij we de man zien vanuit een totaal andere hoek.
Echter, van de week kreeg ik een echt nieuwe foto te zien. Patrick Witty, International Photo Editor bij Time, twitterde plotseling een foto die ook voor mij onbekend was:
Unbelievable. I’ve never seen this version of Tank Man. via @MiaFarrow @moftasa @jessradio bit.ly/K32iDm
— Patrick Witty (@patrickwitty) June 6, 2012
Vooralsnog is het onduidelijk waar de foto vandaan komt en of het authentiek is maar daar horen we vast nog wel meer over.
Maar zo zie je maar: hou oud ze ook zijn, icoonfoto’s blijven fascinerend!
Martijn Kleppe werkt als onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en rondt op het moment een proefschrift af over Nederlandse icoonfoto’s en doceert over onder andere ‘Media, War & Historical Representation’. Dit stuk verscheen eerder op Martijns blog.
CC-Foto: Leigh Hamilton
