‘Ah! Scenarioschrijven’, zeg ik, terwijl ik mijn lege glas op de bar sla. ‘The silver screen. The Talkies. Motion Picture. Hoe vaak is het me niet gebeurd dat ik vijf minuten voor sluitingstijd in een bijna leeg café stond en hoorde “Scenarioschrijven, hoe moet dat eigenlijk Willem?” Naast me kijkt een vreemdeling me aan, barstend van nieuwsgierigheid. ‘Goede vraag vreemdeling’, zeg ik, ‘en niet zo gemakkelijk te beantwoorden. De meeste simpele dingen, zoals de opmaak, leer je gewoon op de filmacademie. De rest is vooral ervaring.
Vreemdeling:
‘Ik vroeg helemaal niks. Je riep dat net zelf. Hardop. Tegen niemand.’
Willem de Scenarioschrijver:
‘Vrees niet vreemdeling. Ik zal je vraag beantwoorden. Maar het volgende rondje is voor jou.’
Vreemdeling die extreem geïnteresseerd is in scenarioschrijven:
‘Ik ging eigenlijk net naar huis.’
Willem de Scenarioschrijver:
‘Punt 1!’
PUNT 1: mensen < varkens.
Als je één tip als scenarioschrijver ter harte moet nemen is het deze: schrijf nooit over dierenmishandeling. Waarom je dat überhaupt zou willen? Weet ik niet Marianne Thiemen, maar feit is dat dit taboe bestaat en hardnekkig is.
We zijn ver gekomen met film en televisie. Sinds niet alle Duitsers Nazi’s zijn in Schindlers List en heteroseksuele mannen ook best kunnen dansen in Footloose hebben we geen taboe’s meer over. Op het eigenaardige cliché na dat Will Smith en Denzel Washington nog steeds alleen met zwarte vrouwen mogen trouwen, is niks meer verboden. Niks behalve dierenmishandeling.
In de eerste twee afleveringen van mijn televisiedebuut (Feuten) zit een moord, geweld, een aanranding, vrouwelijk naakt, mannelijk naakt, schelden met zo’n beetje elke ziekte die er is en muziek van Gerard Joling. Dat maakt allemaal niks uit.
Maar op het moment dat een klein biggetje wordt doodgestoken door de badguy wordt iedereen gek. En ik bedoel ‘prompt 50.000 kijkers minder’ gek. Nu hou je misschien gewoon meer van biggen dan van mensen. Of ben je dierenleed minder gewend op tv. Of is je moeder kwart-big. Maar dat maakt het volgende gegeven niet minder raar: Een aanzienlijk aantal kijkers dacht echt dat er een biggetje werd doodgestoken. En dat is vreemd.
Iedereen gaat er vanuit dat de acteurs die sterven op het scherm niet echt sterven. Dat is ook zo, behalve in sommige Stanley Kubrick-films. Maar als er een klein biggetje wordt doodgestoken denkt men: het zal wel goedkoper zijn om dat gewoon echt te doen in plaats van special effects.
Wat eigenlijk meer zegt over de kijkers’ bereidzaamheid tot dierenleed dan dat van ons televisiemakers, nietwaar vreemdeling?
Vreemdeling:
‘Ik moet echt gaan nu. Waarom doe je de deur op slot? ‘
PUNT 2: kijkers snappen eigenlijk heel veel.
Scenarioschrijven is twintig procent schrijven, zeventig procent vergaderen en tien procent drinken. Hele sessies breng je door op het kantoor van de publieke omroep om je script door te spreken en dronken verwensingen te schreeuwen over de linkse media. Het is één van die dingen die nou eenmaal hoort bij het vak.
Vaak komen deze besprekingen neer op dezelfde vraag: Gaan mensen dit snappen? Dit is een van de moeilijkste onderdelen van scenarioschrijven omdat je in één scene rekening moet houden met het begrijpend vermogen van honderdduizenden mensen. Daarom spelen sommigen series op zeker met een afsluitende scene waarin de Rechercheur nog even over de gracht staart en zegt: ‘Marco kon het niet hebben dat Puk niet meebetaalde aan het familielandgoed. Nu heeft ze betaald. Met haar leven.’
Vreemdeling:
‘Ik…, ik geloof niet dat die zin ooit gebruikt is in een serie.’
Het mooie is: de kijker begrijpt bijna alles. In een aflevering van Van God Los was ik bang dat men niet zou begrijpen hoe de hoofdpersoon nou eigenlijk aan zijn einde kwam. Achteraf vonden kijkers het meer dan duidelijk. Elke hint werd opgevangen. Na een heel leven voor de televisie zijn kijkers door en door geoefend. Ze zien alles. Soms zelfs meer dan de makers zelf.
PUNT 3: als ze het niet snappen maakt dat ook niet zoveel uit.
Heb je Game of Thrones gezien? Snel: hoe heet die ene niet-broer van Robb Stark die niet Jon Snow is? Je weet wel, die lelijke die niet de Imp is.
Vreemdeling die paniekerig de deur probeert open te krijgen:
‘Theon Greyjoy.’
Geen idee? Ik ook niet. En ik heb allebei de seizoenen gezien, twee keer. Dat is typisch iets wat alleen dikke nerds weten die tegen sluitingstijd alleen aan de bar hangen.
Game of Thrones heeft gigantisch veel personages die allemaal fysiek veel te veel op elkaar lijken en voortdurend elkaar afwisselen op het scherm. Maakt dat iets uit? Absoluut niet. Zoals gezegd: ze snappen toch al veel meer dan wij denken. En als ze het niet snappen maakt het niks uit. Hoe zat het misdaadplot in Drive ook alweer? Of in Chinatown? Of in LA Confidential? Geen flauw idee. Mensen kijken geen drama om het te begrijpen, ze kijken het om het te voelen. Niet om heel minutieus de harde feiten voorgelegd te krijgen, maar om de spanning mee te maken. Daar kunnen we in Nederland nog iets van leren. Weg met al dat uitleggen.
Scenario-schrijven is mensen meenemen in een ervaring die ze nooit meer vergeten. Het kan niemand iets schelen of de butler het gedaan heeft met de kandelaar. Dat ligt in het verleden, allemaal uitleg. Ze willen weten hoe het afloopt met de arme vreemdeling zonder vrienden.
Arme vreemdeling zonder vrienden:
‘S-s-sorry?’
PUNT 4: er is werk.
Nederland zitten te springen om goede scripts. Duizenden Nederlanders hebben een serie- of filmidee maar krabbelen terug omdat ze denken dat er zoveel concurrentie is. Nonsens vreemdeling. Een goed idee wordt verfilmd. Altijd. (En slechte soms ook.)
Dus ik zou zeggen pak een pen op en begin te typen. Wie weet word je een overdonderend succes. Of misschien zit het af en toe wat tegen, door bijvoorbeeld je overmatige drankgebruik, en ben je genoodzaakt kroegcursussen scenarioschijven te gaan geven voor tweehonderd euro per stuk. De mogelijkheden zijn onbeperkt.
Tevreden cursist die net de politie gebeld heeft:
‘Ik ga je echt geen tweehonderd euro geven.’
Willem de beste Scenarioschrijver die er ooit geweest is:
‘Oh. Kun je dan m’n rekening betalen?’
Willem Bosch is op zoek naar goede scenarioschrijvers. U kan hem mailen. Als hij geen mensen lastig valt schrijft hij series waarin NUL dieren mishandeld worden.
