Update: de lezing van Sywert van Lienden, vanavond in De Balie, zal live worden gestreamd op DeJaap.nl.
Ruim twee maanden geleden lanceerde Sywert van Lienden bij Buitenhof de G500. Een jeugdbeweging die een einde moest maken aan de vergrijsde macht in Den Haag door honderden jongeren aan te sporen zich bij de traditionele machtspartijen CDA, VVD en PvdA in te schrijven. Een initiatief dat ik van harte ondersteun, omdat het niet – zoals 50PLUS – de belangen van slechts een kleine groep mensen wil vertegenwoordigen, maar in samenspraak met de gevestigde orde en diens instituties Nederland voor een ieder, jong of oud, arm of rijk, beter wil maken.
Om dat te bereiken, heeft de beweging een tienpuntenplan opgesteld, met een aantal noodzakelijke hervormingen die moeten worden doorgevoerd om Nederland zowel sociaal, ecologisch als economisch een duurzame toekomst te bieden. De punten onderschrijf ik vrijwel stuk voor stuk. Ze zijn mijns inziens zelfs essentieel om onze kinderen en kleinkinderen ook over voldoende welvaart (en welzijn) te kunnen laten beschikken. Wat mij echter opvalt en enige zorgen baart, is dat de speerpunten voornamelijk economisch van aard zijn en daarbij nauwelijks afwijken van het desastreuze systeem dat ons vandaag de dag zoveel ellende bezorgt.
Achterhaalde maatstaf
Door de overheersing van het neoliberale denken in politiek en maatschappij is de focus volledig komen te liggen op de economische efficiëntie van activiteiten, op BBP(-groei) als maatstaf voor de economische situatie waarin een land verkeerd en op het creëren van markten waar mogelijk. Het welzijn van de mens is men daarbij volkomen gelijk gaan stellen aan de materiële welvaart. Dat welzijn door meer wordt bepaald en ook sociale, ethische, esthetische en ecologische componenten kent, lijkt men te zijn vergeten. Dit geloof heeft, naast deze marginalisatie van activiteiten en mensen tot economische actoren- en componenten, ook tot een aantal vreselijke crises geleidt, waaronder de huidige. Van dit economisch dominerende denken stapt de G500 helaas niet volledig af. In het beoogde tienpuntenplan worden wel degelijk stapjes de goede richting in gezet, maar nog steeds blijft het denken een neoliberale, economische hoofdmoot houden.
De G500 blijft bijvoorbeeld gebruik maken van een achterhaalde maatstaf als het BBP. Deze graadmeter berekent alleen de totale economische activiteit gedurende een jaar, maar zegt niets over het absolute welzijn en de effecten van de activiteiten op dat welzijn. Als door een fikse hagelbui veel ruiten moeten worden vervangen, heeft dat een positief effect op het BBP, het welzijn wordt er echter niet beter op. Ook het (natuurlijk) vermogen van een land en de negatieve welzijnseffecten van bepaalde productiemethoden, zoals vervuiling, worden in de BBP-berekening niet meegenomen; het BBP focust op de economische korte termijn en niet op het welzijn van de mensen in een land. Het is jammer dat de G500 niet van deze misleidende maatstaf afstapt en kiest voor een alternatief als het ISEW (Index of Sustainable Economic Welfare) of HDI (Human Development Index).
Zorgspaarpot
En ook op de punten zelf voert de G500 niet radicaal genoeg vernieuwingen door. Zo spreekt het onder het kopje zorg over het individueel opbouwen van een zorgspaarpot en het naar vermogen laten bijdragen van ouderen aan hun eigen zorg. Dit gaat echter volledig over de manier waarop de zorgkosten in de toekomst moeten worden betaald; over een aanpassing van het falende systeem waarvan de patiënt in toenemende mate de dupe wordt, gaat het niet. Een voorstel tot het (gedeeltelijk) terugdraaien van de privatisering en marktwerking doet de G500 niet, terwijl zorg een recht voor een ieder moet zijn – en niet een product dat dient te worden ingekocht. Het welbevinden van de patiënt moet weer voorop komen te staan en niet de economische efficiëntie om die patiënt maar zo snel mogelijk de deur uit te werken. Aan het economisch gegronde raamwerk doet de G500 dus niets, en iets vergelijkbaars geldt bij het kopje onderwijs.
Daarnaast mis ik in het tienpuntenplan een punt over de financiële markt. De huidige crisis is vooral het gevolg van een ongebreideld najagen van eigen gewin door financiële instellingen, waarvan niemand beter is geworden. Willen we dit soort egoïstische ontsporingen in de toekomst voorkomen, dan zijn maatregelen op dat gebied noodzakelijk. Te denken valt aan verstevigd toezicht, aan aangescherpte regulering en aan het belasten van de (door)verkoop van financiële producten – zodat de financiële markt weer dienstbaar wordt aan de maatschappij en zij niet de maatschappij misbruikt voor het persoonlijk gewin van haar bankiers.
Neoliberale fundamenten
Het huidige tienpuntenplan van de G500 vormt een valse start. Het blijft gebruik maken van de (deels ontspoorde) neoliberale fundamenten van het huidige gestel en het zoomt zodoende in op (macro-)economische hervormingen binnen dat stelsel. Wil de G500 echte vernieuwing doorvoeren, dan moet zij afstappen van het huidige politieke blindstaren op geld, BBP, begrotingen en economische efficiëntie en moet zij het weer gaan hebben over mensen, geluk en welzijn. Zij moet de economie weer dienstbaar maken aan de maatschappij, en het maatschappelijk leven niet door de economie laten overheersen.
Sjoerd Verest (21) is student Nederlandse taal- en cultuur.
