Zondag 17 juni was deel 1 (van 6) van Niall Fergusons serie ‘Het Westen en de rest’ te zien op NL2. De Chinese admiraal Zheng He (1371–1435), aka Ma Sanbao, aka Hajji Mahmud Shamsuddin zeilde voorbij met zijn plusminus 28 duizend man tellende expeditievloot waar tientallen jonkgetuigde negenmasters van circa 127 meter lang tussen zaten. In 1407 vertrok de vloot voor het eerst om de wereld te verkennen. Lang voor Columbus of Magellaan. Ferguson vergeleek de circa 2800 ton metende Chinese giganten met Columbus’ 22 meter korte dwerg Santa María, als toppunt van Westerse scheepsontwikkeling. Een ontwerp dat nogal prutserig aandoet vergeleken bij de indrukwekkende Chinese admiralenjonken. Fergusons ‘weg met ons’ vergelijking was echter geen eerlijke vergelijking. Om te beginnen was er in Zhengs tijd de Grace Dieu (1418), het ± 2750 ton metende, ruim 66 meter lange vlaggenschip van Henry V. Daarnaast, als je een echte nautische ‘wie had de langste’ wedstrijd wilt houden tussen China en het Westen, moet je verder terug in de Westerse geschiedenis duiken. Meer precies, kijken naar het Westen 1.0 en 2.0, de Grieken en Romeinen. Zeker als je vindt dat seize matters.
Ondanks de twijfels over de grootte van Zhengs admiraaljonken, de Chinese prestaties gedurende de zeven expedities tussen 1405 en 1433 zijn formidabel en zeker geschiedenisherschrijvend. Misschien hebben ze inderdaad Amerika bereikt en Australië ontdekt, zoals onder meer de voormalige Britse onderzeebootcommandant Gavin Menzies denkt. Dat Columbus Amerika niet ‘ontdekte’ wist iedereen al. De Noormannen deden dit voor ‘het Westen’. Ruim vóór een van Zhengs jonken er eventueel een kijkje namen. Wel jonken die er zijn mochten. Naast negenmasters waren er acht-, zeven-, zes- en vijfmasters die allen langer waren dan de gemiddelde karveel, kraak of galei in het Westen rond 1400. Van de galei moeten we het wel hebben om ons te meten met de Chinezen.
Romeinse Trireem (foto: wiki, upload van Rama)
Lange Grieken
Galeien waren voor de Grieken al belangrijke scheepstypen. Van de trireem tot de 130 meter lange dubbelromp tessarakonteres, de ‘veertig‘, met veertig rijen roeiers. Eigenlijk een ‘tachtig’, daar de samengestelde rijen in dit catamaranontwerp tachtig roeiers elk telden om de tot achttien meter lange met lood gebalanceerde riemen te bedienen. In tegenstelling tot de populaire perceptie, de roeiers waren zelden slaven. Je trekt er vrijwillig meestal toch net iets harder aan. Voor wat dit waard was. Ook met de zweep erover was tien knopen een knappe topsnelheid voor een (Griekse) galei. Veel meer was niet mogelijk op armkracht.
De reusachtige tessarakonteres werd ontworpen en gebouwd in Egypte onder de Macedonische Ptolomeus Philopator IV die over dit land heerste tussen 221-205 BC. De tessarakonteres was echter geen serieus bruikbaar scheepsontwerp. Kleinere typen met tot dertig samengestelde rijen roeiers waren dit wel.
Nemi (foto: wiki, upload van Gelo4)
Van Rome tot Parijs
Het Westen 2.0 -de Romeinen- borduurde voort op de soort, met Caligula’s Nemi-type pronkschip als langste uitspatting. Een ontwerp dat vermoedelijk nog minder zeewaardig was dan de tessarakonteres. De Byzantijnse opvolgers hielden de traditie van zeil-roei galeien eveneens in stand. Hun dromons waren echter ook latijngetuigd waar de voorlopers het vooral dwarsgetuigd met één of twee grootzeilen deden. Geroeid of gezeild, galeien bleven tot ver in de 18e eeuw bruikbare oorlogsbodems (en koopvaarders) in dienst van het Ottomaanse rijk, handelsstaten als Venetië en de Barbarijse piratenstaten van Noord-Afrika. Ook Frankrijk bleef de galei lang gebruiken. Inclusief een paar competitieve met een imposante lengte, een staat van dienst die zelfs begon ruim vóór de Grieken, en voortduurde tot in de tijd dat er stevig aan het Westen 3.0 werd gewerkt. Maar okay, negenmasters waren het niet. Sowieso willen ‘we’ de Chinezen hun drie decennia nautische glorie niet misgunnen.
Franse galei Dauphine uit 1692 (foto: wiki -‘Own Work’)
(Titelfoto: model van Zheng He Treasure Ship (foto: met permissie van www.stephens-kenau.com, waar meer fraaie scheepsmodellen zijn te vinden)
