Heel Amerika zit met smart te wachten op de uitspraak van het machtige Hooggerechtshof over de controversiële zorgwet van Obama. Zeven Democratische presidenten hebben geprobeerd de gezondheidszorg te hervormen maar Obama is er als enige in geslaagd een wet door het Congres te loodsen. Alleen is het jammer voor Obama dat volgens kenners het Hooggerechtshof morgen zal beslissen dat Obama’s zorgwet niet grondwettelijk is. Als dat gebeurt, zal Obama’s belangrijkste wetgevende prestatie zonder genade komen te vervallen. Tot kort geleden was het ondenkbaar dat het Hof dit zou doen. Toch past het in de conservatieve lijn die dit Hof zich lijkt te hebben aangemeten. Is niet Mitt Romney de grootste tegenstander van Obama, maar het Hooggerechtshof?
Machtige maar mysterieuze rechters
Hoewel je in Amerika tv-kanalen hebt die 24 uur per dag rechtszaken uitzenden, zit daar nooit een zaak van het Hooggerechtshof tussen. De rechters staan geen camera’s toe bij hun zittingen. Dat maakt het Hof tot een erg mysterieus orgaan voor de meeste Amerikaanse burgers.
Net zoals onze Hoge Raad is het Hooggerechtshof de rechter in laatste aanleg. Het Hof bestaat uit negen rechters die voor het leven worden benoemd door de President met goedkeuring van de Senaat. De rechters behandelen niet alle zaken die zij krijgen voorgelegd. Van de 10.000 verzoeken om behandeling (via een zogenaamde petition for a writ of certiorari), nemen de rechters er zo’n 150 aan die vanuit de rechtsvormende taak van het Hof van belang zijn. De negen rechters kijken altijd gezamenlijk naar elke zaak en stemmen na afloop over de uitslag. Vervolgens wordt het arrest geschreven door een rechter in de meerderheid en eventueel een dissenting opinion door een rechter in de minderheid.
Ondanks dat het Hof zijn taken vervult in de relatieve luwte, is het wel een bijzonder machtig orgaan. De Amerikaanse grondwet kent het Hof een rol toe die gelijkwaardig is aan de andere twee takken van de overheid, het Congres en de President. Het Hof kan toetsen of een wet die democratisch is aangenomen, strijdig is met de grondwet. Slechts één of twee keer per jaar komt het Hof tot het oordeel dat een wet inderdaad in strijd is met de grondwet. De rechters kunnen dan de betreffende wet (deels) buiten toepassing verklaren.
Individual mandate is het probleem
In de geschiedenis heeft het Hof veel gebruik gemaakt van haar rechtsvormende taak en heeft het beleid gemaakt dat burgers direct raakt. Wie wel eens een Amerikaanse polititieserie kijkt, heeft vast wel eens de Miranda warning gehoord bijvoorbeeld. Wanneer een verdachte wordt gearresteerd, krijgt hij te horen: “You have the right to remain silent. Anything you say or do can and will be held against you in the court of law.” Er is geen enkele Amerikaanse wet waarin stond dat een agent de verdachte bij arrestatie dit moet vertellen. Maar het Hooggerechtshof (in de zaak Miranda v. Arizona, vandaar de naam) heeft bepaald dat bekentenissen niet toelaatbaar zijn als bewijs indien deze waarschuwing niet is gegeven. Dat vloeit volgens het Hof voort uit het vijfde amendement van de Amerikaanse grondwet (het zwijgrecht van een verdachte).
Morgen kan dat gebeuren met de zogenaamde individual mandate, de verplichting om een zorgverzekering te nemen, ongrondwettelijk wordt verklaard. Als het Hof het geen constitutionele bevoegdheid vindt van de overheid om mensen te verplichten iets te kopen, valt daarmee de hoeksteen van Obamacare. Mogelijk valt dan de hele wet. Als gezonde mensen immers de optie hebben om geen zorgverzekering te nemen, worden de premies onbetaalbaar voor de mensen die juist wel zorgverzekering nodig hebben. Als het Hof besluit dat de wet gedeeltelijk komt te vervallen, moeten ze ook aangeven hoe de overige delen nog wel goed uitgevoerd kunnen worden. Het oordeel van het Hof zal dus zeer uitgebreid en heel complex zijn.
Meest conservatieve Hof ooit
Het Hooggerechtshof in de huidige samenstelling wordt gezien als het meest rechtse Hof ooit. Wanneer het over Obamacare gaat, vrezen veel Democraten dat de rechters hun juridische oordeel laten beïnvloeden door hun politieke opvattingen. Vijf van de negen rechters worden gezien als conservatieven. Hoewel dit al jaren het geval is, valt de laatste tijd op dat veel controversiële beslissingen worden genomen met een nipte meerderheid van de vijf conservatieve rechters. Twee jaar geleden verklaarde het Hooggerechtshof de wet die financiële donaties van bedrijven aan verkiezingscampagnes beperkte, ongrondwettelijk. Politieke hervormingen waarover lang is gesoebat in Washington werden in Citizens United v. Federal Election Commission in één klap van tafel geveegd. De vijf conservatieve rechters stonden in die zaak recht tegenover de vier progressieve rechters. Aan die beslissing hebben de huidige Super PACs hun bestaansrecht te danken.
Het was aanleiding voor President Obama om in zijn jaarlijkse State of the Union-speech de rechters de les te lezen. Terwijl de rechters toekeken sprak de president (die overigens zelf voormalig universitair docent staatsrecht is): “With all due deference to separation of powers, last week, the Supreme Court reversed a century of law to open the floodgates for special interests – including foreign corporations – to spend without limit in our elections.” Rechter Alito schudde zijn hoofd terwijl Obama sprak. Bij de zaak Obamacare wachtte Obama het oordeel niet eens af. In een persconferentie in april zei de president dat het een “unprecedented, extraordinary step” zou zijn voor het Hof om de zorgwet te schrappen.
Spanningen tussen Hof en President
Er zijn duidelijk spanningen tussen het Hof en de President. De hoorzitting van de zaak Obamacare verliep dan ook niet soepel voor Obama’s advocaat. Hij werd flink onder vuur genomen en presteerde volgens recensenten niet goed onder die druk. Vanwege de kritische houding van het Hof toen is de verwachting nu dat de rechters zich tegen Obamacare zullen uitspreken.
Toch is het belangrijk om te onthouden dat enkele maanden geleden iedereen in Washington ervan uitging dat Obamacare in stand zou worden gehouden door het Hof. Sterker nog, Obama heeft zelf het Hof verzocht deze zaak nu al aan te nemen zodat hij een positieve uitspraak voor de verkiezingen kon gebruiken om Republikeinse kritiek de wind uit de zeilen te nemen. Niemand dacht dat het Hof het aan zou durven om een doel waar Democratische presidenten al vele tientallen jaren voor hebben gevochten, van tafel zou vegen. Daarnaast is de houding van de rechters tijdens de mondelinge zitting niet altijd een goede voorspeller van de uiteindelijke uitslag. De rechters houden ervan om advocaten op de proef te stellen. Morgen tussen 16.00 en 17.00 Nederlandse tijd wordt het oordeel wereldkundig gemaakt.
Foto CC: Gabriel Schaffzin
Victor Vlam is redacteur van de WarRoom en heeft rechten gestudeerd in Nederland en Amerika.
