Brian Williams is nieuwslezer van de best bekeken nieuwsuitzending van Amerika. Hij is de nummer één en volgens zijn bazen is dat waar God hem wil hebben. De acht miljoen Amerikanen die dagelijks kijken naar NBC Nightly News krijgen een degelijke samenvatting van de gebeurtenissen van de dag. Soms besteedt Williams zelfs tijd aan de economische crisis in Europa. In tegenstelling tot Fox News, dat aanzienlijk minder kijkers trekt, is er niks partijdigs aan Williams. Neutraliteit is voor hem zo belangrijk dat hij vaak een paarse stropdas draagt. Dat is immers een combinatie van blauw en rood, de kleuren van respectievelijk de Democraten en Republikeinen. Als trouwe Amerikaanse burger stemt Williams wel maar hij vertelt niemand, zelfs niet zijn vrouw, op wie hij stemt. Alles doet hij eraan om te voorkomen dat hem partijdigheid wordt verweten. Politiek gezien is hij misschien niet vooringenomen, hij en de voltallige Amerikaanse media is echter wel degelijk vooringenomen. Vooringenomen in de richting van sensatie.
Sensatie trekt namelijk kijkers, lezers, bezoekers en luisteraars. En dat is een must in Amerika waar alle media commercieel is. Er is daardoor een cultuur ontstaan waardoor nieuws verpakt moet worden op een manier die aantrekkelijk is voor consumenten. Dat is voor de campagnes een bron van veel ergernis. Want politiek nieuws wordt verpakt als een gevecht tussen leven en dood. Het gaat niet om de inhoud of standpunten van de kandidaten inzake gewichtige landszaken. Het gaat erom wie voor ligt in de peilingen en wie er nu weer heeft geblunderd.
Vooringenomenheid tijdens de voorverkiezingen
Dit was duidelijk te zien tijdens de Republikeinse voorverkiezingen. Een week na de start van de voorverkiezingen was Romney de winnaar in Iowa en New Hampshire (later bleek Santorum Iowa te hebben gewonnen). Voordat de strijd goed en wel op gang was gekomen, leek Romney al te hebben gewonnen. Voor de media was dat een enorme domper. Vier jaar geleden leverde de bijna zes maanden durende strijd tussen Hillary Clinton en Barack Obama torenhoge kijkcijfers op voor nieuwsbulletins. Dat de pret in 2012 minder dan twee weken zou duren, was moeilijk te verkroppen.
Veel analisten beschuldigden de media ervan dat ze vervolgens duimden voor Romneys tegenstanders. Niet openlijk, maar heel subtiel werden de kansen van eerst Newt Gingrich en later Rick Santorum overschat. Toen bleek dat Romney mogelijk South Carolina ging verliezen, werd dat tot een groot verhaal gemaakt. South Carolina had altijd gestemd op de winnaar. Als je de Amerikaanse media mocht geloven, was South Carolina de enige staat die er eigenlijk toe deed. Toen Gingrich inderdaad won, was het opeens een intense battle tussen Romney en de voormalige voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. Dat Gingrich aftrad van die post wegens ethische schandalen en hij inmiddels twee zieke vrouwen had verlaten voor jongere exemplaren, deed er even niet meer toe.
Vervolgens ging Florida stemmen. Dit was een staat waar Romney zou moeten winnen omdat het een grote staat is en dus vaak gewonnen wordt door de kandidaat met het meeste geld. Romney moest daar winnen om zijn kandidatuur levensvatbaar te houden. Maar voor Gingrich was het een cruciaal moment om kracht te tonen en zijn momentum uit South Carolina voort te zetten. Ook hier was dus een strijd tot de dood aan de gang.
Onderliggende dynamiek veranderde niet
Gingrich verloor uiteindelijk Florida en daarmee zakte zijn kandidatuur dusver in dat de media hem uit het oog verloor. Uit wanhoop werd Rick Santorum weer opgevoerd door de media en was het verhaal de komende twee maanden in de media dat er een strijd was tussen Santorum en Romney.
Hoewel Romney niet vanaf het begin verzekerd was van de nominatie, was het al vrij snel duidelijk dat hij ver voor liep. Hij had immers een coalitie van verschillende Republikeinen opgebouwd die de meerderheid vormde binnen de partij. Ondanks dat hij hier en daar wat staten verloor, is de onderliggende dynamiek nooit veranderd. Bijna geen enkele presidentskandidaat wint elke staat tijdens de voorverkiezingen. Sommige conservatieve staten zoals South Carolina zijn nou eenmaal moeilijk te winnen voor een gematigde politicus zoals Romney. Wat een te verwachten variatie in preferenties van kiezers is, werd geportretteerd als het falen van Romney. Hij zou er maar niet in slagen om de Republikeinse kiezer voor zich te winnen. Een strijd levert kijkers op. En daar waren de Amerikaanse media naar op zoek.
Hoewel een nieuwslezer zoals Brian Williams dus geen politieke voorkeur ten laste kan worden gelegd, kan hem wel degelijk een voorkeur voor sensatie verweten worden. Omdat er geen sterke publieke omroep is, kunnen alle Amerikaanse media politiek ongeremd als bloedsport verslaan in plaats van een serieuze aangelegenheid. Wat dat betreft zijn we in Nederland gezegend met een sterke en doorgaans neutrale nieuwsvoorziening in de vorm van het NOS Journaal. Net zoals de BBC in Engeland, heeft een sterke niet-commerciële nieuwsvoorzieningen een afremmende werking op de nukken van de commercie. Dankzij een sterke publiek omroep is de kwaliteit van politieke verslaggeving in alle media – commercieel en publiek – beter. Dat mist Amerika.
Victor Vlam is redacteur van de WarRoom en voerde in 2008 campagne voor zowel Barack Obama als John McCain.
