Wie zoals ik regelmatig in leeszalen verkeert zal het bekend voorkomen. Je hebt net een zeker niveau van concentratie bij je lectuur van de Kritik der reinen Vernunft bereikt, wordt je aandacht verstoord door een naderbij komende gruwel: het klost en kletst, stampt en slaat terug tegen de voetzool. Het is een teenslipper. De teenslipper was oorspronkelijk schoeisel voor het strand of het zwembad, maar zoals bij schadelijke soorten vaker voorkomt heeft deze species van footwear inmiddels ook een habitat gevonden in café’s, op terrassen, straten en, vooral zo lijkt het, bibliotheken.
De verbreiding van de teenslipper is viraal. Waar je ook zit, staat of ligt, overal klost de teenslipper. De teenslipper is geen onschuldig schoeisel. De teenslipper is een metonymie van het kapitalisme zelf. Waar je je ook mee bezighoudt, als het het je aandacht vereist zal deze worden opgeslokt door het geklots van de teenslipper. En hij klost niet alleen, hij maakt met een beetje pech ook nog een zuigend geluid. De teenslipper is een totaliserende aandachtsslurper, een akoestische lelijkmaker. Bovendien een visueel misbaksel.
Auditieve terreur
Zelden is mijn aandacht onaangenamer verstoord dan toen ik opkeek van mijn boek en een harig mannenbeen met aan het eind zo’n berenklauw met een teenslipper voor me zag. Zelfs een mooie vrouw moet wel een heel poezelig voetje hebben wil ik haar de teenslipper vergeven. De teenslipper in combinatie met nagellak is onvergeeflijk – je moet nooit twee plastics combineren en gelakte teennagels zijn plastic dus samen met teenslippers dubbel plastic. Maar goed je kunt je ogen op je boek houden, maar zelfs dan is de auditieve terreur onvermijdelijk.
Nu is de bibliotheek tegenwoordig sowieso een oord waar de stilte ver te zoeken is. Is het niet het gepiep, gefluit, gejammer of gebonk van mobieltjes, dan is het wel het gezoem van laptops, het geklets, het gekraak van chips het geslurp door rietjes en de weerzinwekkend weeë geur van de zogenaamde energiedrankjes. Maar de teenslipper is de ergste plaag van allemaal.
Hoge hak
Dat juist deze plaag zo om zich heen slaat komt omdat de teenslipper letterlijk het laagste voortbrengsel van de cultuur is. Aan de schoen kun je zien waar een cultuur waarde aan hecht. De schoen is het basisniveau van de cultuur, hier, dicht bij de grond bevindt zich het schone of het laag-bij-de-grondse in zijn fundamentele vorm. Onze tijd wordt gekenmerkt door twee soorten schoeisel, namelijk de schone met de excessief hoge hak enerzijds en de teenslipper anderzijds. De pump is in zekere zin het schoeisel bij uitstek. Hier wordt de voet in de hoogste graad gedwongen een positie in te nemen die onnatuurlijk is. De pump creëert schoonheid door van de vrouwenvoet een soort tijdelijk bonsaiboompje te maken, een mogelijke verlokkelijke houding wordt gefixeerd, tot uitgangspunt gemaakt van iemands gang en daarmee van haar cultuur, dat wil zeggen van de zorg voor zichzelf. Dat lopen op hoge hakken oefening vereist wordt daarmee een symbool van cultuur tout court, het is er niet vanzelf. Van de meest sophisticated pump tot de meest dagelijkse sleehak is de schoen met de hoge hak het kunstige aan onze cultuur, het is de basis van de vormgeving.
De teenslipper is daar precies het tegendeel van. De teenslipper is een kunstmatig maar geenszins kunstig stuk plastic met een bandje en een tussenstukje, het is het ultieme gemak: eerder bedoeld om uit te trappen dan aan te schieten. De teenslipper is bedoeld om ongedwongen te zijn, een vorm van letting it all hang out. Zoals bij letting it all hang out vaker het geval is, is het meestal anderen tot last. Het zal de teenslipperdrager een zorg zijn dat zijn geklots wellicht menige briljante gedachte of grootse dichtregel in de kiem heeft gesmoord, zolang hij zich maar onbekommerd tussen frisdrankautomaat en laptop kan bewegen. De teenslipper is nu wat de zweep was ten tijde van de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer.
Manieren
De teenslipperdrager veronderstelt dat gemak de hoogste waarde van schoeisel is. Hij ontkent zo het wezenlijke van cultuur, namelijk dat het wezen ervan cultivering is en niet het makkelijker maken van dingen. Op zichzelf is er natuurlijk weinig tegen makkelijk schoeisel, er is echter heel veel tegen lelijk schoeisel, tegen onbeschaafd schoeisel, tegen schoeisel dat de vijand van het denken is.
Laat vrouwen ballerina’s dragen en mannen gewoon nette gesloten schoenen. Het is een kwestie van manieren, het is een kwestie van beschaving. Het gaat niet aan je medemens te kwellen met het geklepper van je klauwen. Dood aan de teenslipper.
