We stevenen af op een zeer verdeeld parlement op 12 september. Als het even tegenzit, zullen vijf partijen na zes maanden een kabinet geformeerd hebben. Het regeerakkoord is mogelijk “vleesch noch visch”. En voordat we weten is het kabinet dan weer gevallen na twee jaar. Hoezo Italië een politiek instabiel land? Nederland is de laatste tien jaar veel instabieler. Om je voor te schamen in commissie.Nederland heeft een traditie als parlementaire democratie, waar we trots op moeten zijn.
Maar, gegeven bovenstaande doemscenario, kan het ook anders? Ik bedoel dan een ander kiessysteem. Er blijken er velen te zijn als je internet afschuimt, de ene nog ingewikkelder dan de andere.
Lineair
Laten we even teruggaan naar de essentie van ons huidige kiessysteem. Dat is er één dat gebaseerd is op evenredige vertegenwoordiging, preciezer geformuleerd: een lineair evenredige vertegenwoordiging, even los van de restzetelverdeling. Evenredigheid behoeft in de rekenkunde niet lineair te zijn, het kan ook op vele andere manieren met dien verstande dat meer stemmen een grotere vertegenwoordiging in het parlement moet impliceren.
Laten we daarom eens een kwadratisch evenredige vertegenwoordiging onderzoeken. Kwadrateren heet in de rekenkunde “tot de tweede macht verheffen”. Heel eenvoudig worden de percentages (als eenheden) van de Kamerzetelverdeling uit de lineaire evenredigheid gekwadrateerd en die aantallen worden weer genormaliseerd naar honderd procent. Het effect is dat grotere partijen meer zetels krijgen en kleinere partijen minder. Geen discussie dus of je een kiesdrempel van drie of vijf procent moet instellen, dat gebeurt dus automatisch door deze rekenregel.
Voorbeelden
Voorbeeld van een zetelverdeling (“M” staat voor middenpartij, “R” voor rechts en “L” voor linkse partij):
Gesteld dat meerderheden in het parlement gevonden kunnen worden door (1) partijen van dezelfde signatuur “R”, “M” of“L” of (2) “R” met “M” of (3) “L” met “M”. Dan zijn de volgende combinaties mogelijk gegeven bovenstaande uitslag:
Ofwel rechts heeft met midden een meerderheid of links met midden. Let wel: er zijn minimaal 4 partijen nodig om een kabinet in het parlement voldoende steun te geven (in het midden-linkse kabinet zelfs minimaal 6 partijen).
Nu de kwadratische vertegenwoordiging op basis van dezelfde stemuitslag:
Rechts kan alleen regeren of eventueel met een middenpartij, en … met slechts drie partijen behoeft er in dit cijfervoorbeeld maar geformeerd te worden. En partijen 10 en 11 komen nu niet in de kamer.
De lineaire verdeling verheffende tot de derde macht levert het volgden plaatje op:
Rechts kan het alleen af met twee partijen, partijen 10, 11 en 12 vallen buiten de parlementsboot.
Een ander cijfervoorbeeld (met andere politieke oriëntaties van de partijen 1 tot en met twaalf!) voor de meer linksgeoriënteerde onder ons?
Lineaire zetelverdeling:
Kwadratische zetelverdeling:
En tot de derde macht verheven:
Samengevat: deze voorgestelde zetelverdelingssystemen (1) zijn eenvoudig, (2) kennen evenredigheid, zij het iets minder voor de handliggend, en (3) maken meerderheden in het parlement eenvoudiger. Voor de volledigheid heb ik de restzetelverdeling geheel buiten beschouwing gelaten.
Dames en heren politici, heb lef om de bijl aan uw eigen wortel te zetten. Bestuurbaarheid van ons mooie land in het landsbelang. Want nu stevenen we, als een Titanic, af op een gordiaanse knoop!
