‘Laten we de Olympische Spelen organiseren. Samen met Sierra Leone’, stelt Jan Bennink voor op Volkskrant.nl. Dat is niet eens zo’n gek idee. Want waarom zouden we er niet ervoor kunnen zorgen dat een kansloos land in staat wordt gesteld een dergelijk evenement te organiseren? Juist zo’n inspanning, de spannende weg ernaar toe, met valkuilen, weerstand en belemmeringen, kan laten zien wat er nodig is om een post-conflict gebied tot politieke en sociaal-economische bloei te brengen. Door de betrokkenheid van mensen die dit, naar alle waarschijnlijkheid, langdurige proces op de voet zullen gaan volgen, krijgen zij een genuanceerde kijk op ontwikkelingssamenwerking. Want laten we wel wezen, Sierra Leone is een land dat tien jaar geleden grotendeels was verwoest en waar mensen met 30 cent per dag moesten rondkomen. Het klaar maken van dit land voor de Olympische Spelen vergt een lange adem.
Ik wuif dit gedachtenexperiment van Bennink niet meteen weg maar in zijn verhaal zit ook zeker cynisme over ontwikkelingssamenwerking. Dat is niet zo verwonderlijk als je het gemiddelde debat over dit onderwerp volgt. En terwijl alle aandacht in het Nederlandse debat over ontwikkelingssamenwerking uitgaat naar de centen vergeten we te kijken naar de negatieve gevolgen van ons beleid op het gebied van handel, klimaat, belastingen en landbouw voor ontwikkelingslanden. De grootste ineffectiviteit zit niet in de manier waarop geld wordt besteed aan ontwikkelingsprojecten maar in de weinig politieke oplossingen. Opeenvolgende kabinetten met voornamelijk VVD en CDA hebben ervoor gezorgd dat we met de ene hand geven maar met de andere hand net zo hard terugpakken.
Octrooien op medicijnen
Wil je ontwikkeling echt effectief maken dan moet je kijken naar welke geldstromen uit ontwikkelingslanden wegvloeien. Door politiek falen zijn octrooien op medicijnen nog steeds niet versoepeld waardoor ontwikkelingslanden nog altijd geen goede toegang hebben tot levensreddende, betaalbare medicijnen. Speculatieve handel wordt niet aangepakt en markten worden niet gestabiliseerd. Een van de oorzaken van de voedselcrisis had daarmee kunnen worden uitgebannen. Er zijn nog steeds geen eerlijke handelsregels die ontwikkelingslanden kansen bieden om economische ontwikkeling te bereiken. We maken het ontwikkelingslanden nog steeds moeilijk om bepaalde producten op onze markt te brengen. Allemaal zaken die politiek handelen vergen.
In Afrika worden lokale boeren van hun land verdreven om plaats te maken voor grote multinationale bedrijven die biomassa maken. Dat wordt vervolgens naar hier verscheept, waardoor het daar geen geld en misschien nog wel belangrijker, geen eten oplevert. Ondertussen sluizen multinationals mede dankzij ons aantrekkelijke fiscale stelsel hun winsten weg uit ontwikkelingslanden voordat er belasting kan worden gegeven. Ontwikkelingslanden lopen zo miljarden aan belastinginkomsten mis.
7 euro besparing
Het mag een wonder heten dat zoveel landen en mensen anno 2012 nog de weg naar ontwikkeling hebben gevonden, ondanks de voor veel ontwikkelingslanden ongunstige omstandigheden. Tot nu toe ontbrak het opeenvolgende kabinetten met vooral VVD en CDA aan politieke wil en daadkracht om dit echt aan te pakken.
De grootste roeptoeters in het debat hebben het over het afschaffen van ontwikkelingssamenwerking omdat het niet effectief is. Het zijn deze partijen die zelf het meest hebben bijgedragen aan de grootste ineffectiviteit. En terwijl zij wel zeggen dat noodhulp belangrijk is, vergeten ze erbij te vermelden dat je met een euro aan ontwikkeling je 7 euro bespaart aan dure noodhulp die weinig beklijft. De gevolgen van klimaatverandering, de financiele crisis en de energie- en voedselcrisis worden alleen maar groter en zullen op termijn juist ook voor ontwikkelingslanden meer gaan kosten. Dat zijn politieke problemen die structurele oplossingen vergen. Die moet je politiek aanpakken.
Voorkomen is beter dan genezen. En als dan je het lef hebt en durft te kiezen voor een beleid dat ontwikkelingssamenwerking echt effectief maakt, dan kan ontwikkelingssamenwerking binnen afzienbare tijd zo succesvol zijn dat het overbodig raakt. Dat zou nog eens een goede investering zijn en dan wil ik Sierra Leone wel helpen om die Spelen daar te krijgen.
Arjan El Fassed is Tweede Kamerlid voor GroenLinks
