Het medicijn voor de ziekte van Pompe is voor de gezondheidszorg wat de JSF voor defensie is. High tech en state of the art, maar eigenlijk onbetaalbaar. Technologische vooruitgang botst frontaal op economie.
Zowel gezondheidszorg als defensie zitten in de houdgreep van almaar nieuwe wetenschappelijke doorbraken. Van aderlaten naar enzymvervangingstherapie en van houten propellorvliegtuigjes naar onbemande stealth drones. En wat kan, dat moet, zo lijkt het. Ongeacht de prijs. Dat kan natuurlijk niet voortduren.
Postcodegeneeskunde
De levensredders van de vroege 20ste eeuw – sanitaire voorzieningen, antibiotica, vaccins – zijn relatief goedkoop. Na de Tweede Wereldoorlog stijgen de mogelijkheden en de kosten echter heel hard. Mede dankzij robotoperaties, geavanceerde scanners, medische implantaten en nu dus de moleculaire biologie. Moderne biologische medicijnen tegen kanker en reuma zijn ordegroottes duurder dan ‘ouderwetse’ middelen gebaseerd op kleine moleculen. Het leidt tot ‘postcodegeneeskunde’: het afwijzen van patiënten omdat het ziekenhuisbudget nu eenmaal eindig is.
Het zijn problemen die generaals bekend voorkomen. Neem de prijsstijgingen van gevechtsvliegtuigen. Ingenieur Norman Augustine zet in 1983 de kosten van Amerikaanse vliegtuigen van 1920 tot dan op een rijtje. Hij berekent dat bij een ongewijzigde trend het Pentagon in 2054 van het totale defensiebudget één vliegtuig kan kopen. De voorspelling ligt grofweg op schema, met een JSF die per stuk zo’n honderd miljoen gaat kosten.
Wel de JSF, niet de tank
Defensie en gezondheidszorg dragen niks bij aan het bruto nationaal product, maar souperen daar wel een flink deel van op. Erger nog, zonder tegengas blijft dat aandeel stijgen. Want voor klanten ontbreken prijsprikkels en fabrikanten blijven nieuwe apparatuur en behandelingen promoten.
Hoe dit op te lossen? Legers in westerse landen zetten de tering naar de nering en bezuinigen miljarden. Ook het Nederlandse minsterie van defensie maakt harde keuzes. Wél de hippe en dure JSF, maar geen tanks meer. Generaals moeten kiezen of delen: nieuwe spullen gaan ten koste van oude. Of ze besluiten allerlaatste model vliegtuig/schip/tank toch maar niet te kopen.
Utopisch idee
De gezondheidszorg is zover nog lang niet. Zorgverleners en patiënten zullen het utopische idee ‘we doen alles wat mogelijk is’ los moeten laten. Bovendien moet de samenleving meer richting geven aan wetenschappelijk onderzoek. Waarom ontwikkelen we extreem dure medicijnen voor zeldzame ziekten die we daarna niet willen betalen? Had het geld dan uitgegeven aan vaccin tegen malaria of een middel tegen kanker. Ongeremde wetenschappelijke vooruitgang is een groot goed, maar we moeten nog leren dat onze portemonnee niet zo hard meegroeit.
Rinze Benedictus is wetenschapsredacteur bij het UMC Utrecht en schrijft daarnaast columns over militaire zaken voor website 925.nl. Hij schrijft dit stuk op persoonlijke titel.
