De verkiezingen bieden een geweldig podium aan de Mart Smeetsen onder de Haagse journalisten. Twee grote tv-debatten zijn nu achter de rug en de inhoudelijke armoede ervan was gedeeltelijk te wijden aan de debatleiders. Want het feit dat procenten, miljarden, peilingen en absurde stellingen de boventoon voerden kwam niet alleen door de politici. De laatste tv-debatten waren de grote Ferry, Dominique en Frits-show die de politici dwongen antwoorden te geven op absurde vragen en olijke foto’s te laten zien.
Hierdoor vervlakt de campagne tot een mediagenieke zeteltjesrace.
Hoewel het deze weken genieten geblazen is voor ‘campaignwatchers’, is de campagne niet om aan te zien. Het is een wedstrijd om wie het beste kan veinzen de oplossing voor de crisis te weten. Het gaat over maatregelen waarvan niemand weet of ze eigenlijk wel werken. Politici worden direct afgerekend op hun uitspraken, vaak nog op hetzelfde moment via ‘liveblogs’ en sociale media. “Weet ik niet” bestaat daarom niet, en een veranderend standpunt is altijd draaikonterij.
De kracht van berichtgeving
De invloed van peilingen en berichtgeving rondom de verkiezingen is enorm. Veel mensen baseren hun stem erop. Het wantrouwen van de kiezer in de politiek, zijn ergernis over voorbarige formaties, gedraai en gebroken beloftes komt mede door de vraagstelling en berichtgeving van journalisten. Daarom was het zeer terecht dat tijdens het NOS-debat Pechtold, Slob en Buma Ferry Mingelen terecht wezen. Ze weigerden antwoord te geven op de vraag met wie ze willen regeren; Roemer of Rutte. Dat kun je laf vinden, of onduidelijk, maar het is eerlijk. Want vooraf al gaan ruziemaken over wie met wie, wanneer wel of niet, ondermijnt het vertrouwen van de politiek en frustreert de formatie op voorhand.
Waarden vs maatregelen
Natuurlijk moeten politici geen onzin verkopen en is het goed dat hun plannen worden doorgerekend door het CPB, en aardig dat beweringen worden gecheckt in bijvoorbeeld nrc-next. Maar verkiezingen zijn ook een goede gelegenheid om de ideeën en visies áchter de maatregelen te belichten. Natuurlijk, er wordt in een oneliner iets gemompeld over “het moet eerlijker” of “we doen het samen”, maar dat zegt natuurlijk nog niks. De campagnes gaan over economische maatregelen maar niet over universele waarden die niet in geld uit te drukken zijn. Het woord ‘duurzaamheid’ of ‘cultuur’ is in de debatten niet gevallen. Ik begrijp dat de economische crisis urgent is, maar het getuigt van een intellectuele armoede dat er nauwelijks andere onderwerpen worden belicht.
Bovendien is de campagne een mooie gelegenheid voor politici om te vertellen hoé ze politiek willen bedrijven; wat hun rol is, hoe ze ons rammelende democratisch bestel uit het moeras gaan trekken en het vertrouwen bij de burger zullen vergroten. Misschien willen sommige politici dat ook wel, maar ze krijgen nauwelijks de kans. Ze worden gedwongen te reageren op hypothetische non-stellingen of moeten breekpunten formuleren. Nu is het natuurlijk aan de politici zelf om niet in die fuik te lopen, maar de berichtgeving zelf is vaak kort door de bocht. Het feit dat het RTL-debat het “premiersdebat” heet is al belachelijk. Er is nog niemand gekozen. Verkiezingen zijn geen spelletje of wedstrijd; wanneer dit wel zo wordt gepresenteerd door continu te focussen op de dagkoersen van de peilingen, kan ik me voorstellen dat ‘de kiezer’ zijn vertrouwen in de politiek verliest.
Politici, journalisten en voorlichters op het Binnenhof houden samen deze manier van campagnevoeren in stand. Een oproep aan de journalisten: dwing de dames en heren politici nu eens niet tot pittige uitspraken of helde breekpunten, maar laat ze met de billen bloot gaan door hun visie en twijfel eens weer te geven. Dan ben ik benieuwd of er nog echt bevlogen visionaire politici overblijven om op te stemmen.
CC-Foto: Sebastiaan ter Burg
