In het premiersdebat op RTL4 vroeg Frits Wester: “Meneer Samsom, wat vindt u van het leiderschap van Geert Wilders?” Samsom maakte een grote denkfout door te zeggen dat Wilders als geen ander voor ‘zijn zaak knokt’. Samson had alle lof voor zijn doorzettingsvermogen. Echter, doorzetten is niet genoeg en ik zal dat aantonen met een analogie.
Dr. Puk
Stel je de volgende toespraak op de begrafenis van Pietje Puk voor: “Dr. Puk was een ongekende doorzetter. Vanaf zijn eerste dag als arts tot zijn laatste levensdag heeft Dr. Puk naar een middel tegen migraine gezocht. Dag en nacht. Werkdag of rustdag.”
Op het eerste gezicht verdient Pietje Puk alle lof, maar niet als we zijn dagboek lezen. Hier ontdekken we dat Pietje de wetenschappelijke methode aan zijn laars lapte en zijn volharding 100 doden had veroorzaakt. En dit heeft Pietje uit onwetendheid, of zelfzucht, of kwaadaardigheid gedaan.
Domheid
Stel je voor dat in zijn dagboek staat: “De pot op met de wetenschappelijke regels, want ik weet het beter. Vuur moet je met vuur bestrijden. Ziekte is een gif en je moet het met gif bestrijden.”
Dus Pietje maakte een denkfout, geloofde dat je migraine met gif kon genezen en experimenteerde met gif op mensen. In dit geval is doorzetten in domheid fataal voor 100 mensen.
Zelfzucht
Stel je nu een ander dagboek van Pietje voor: “Het maakt niet uit hoeveel mensen zullen sterven; ik wil herinnerd worden als de ontdekker van het middel tegen migraine.”
Kwaadaardigheid
In het derde geval blijkt dat Pietje helemaal niet van plan was om een middel tegen migraine te ontdekken, maar hij gebruikte zijn experimenten als alibi om mensen te doden. We lezen in zijn dagboek het volgende: “Doden van mensen is het lekkerste wat er is. Als arts kan ik de strijd tegen migraine als smoes gebruiken om zoveel mogelijk mensen te doden.”
Dus doorzetters in domheid, nietsontziend en kwaadaardig zijn funest voor de rest.
Spelregelsbrekers
Wat hebben deze drie gevallen met elkaar gemeen? In alle drie ontwijkt Pietje meesterlijk de spelregels van de geneeskunst. Deze spelregels zijn bedoeld om slachtoffers te voorkomen. Zolang de onderzoekers de regels respecteren, zijn de risico’s beperkt. Het volgen van de regels brengt geneeskunde vooruit.
Spelregels in de politiek
Zoals geneeskunde, heeft politiek in een democratie spelregels – om te voorkomen dat de domme, de nietsontziende of de kwaadwillende regeert. De spelregels zorgen dat we vooruitgaan, dat Nederland beter wordt, ongeacht wie in het zadel zit. Zoals in de geneeskunde, verkleinen de spelregels de risico’s.
Tussen de correcte politieke spelregels vinden we de argumentatieregels. Als de politici correct argumenteren en de kiezers de beste argumenten filteren, gaan we met zijn allen vooruit. Als de politicus drogredenen gebruikt en de kiezer slaapt, dan is dat slecht voor iedereen. Misschien heeft de scorende politicus en zijn volgelingen op korte termijn profijt, maar het totaal aan rechten, vrijheid en welvaart gaat achteruit.
Drogredenen komen in de politiek regelmatig voor. Maar bij Wilders is het dagelijks een tsunami van luchtfietserij. Het zoeken naar een correct argument bij hem is zoals zoeken naar leven op andere planeten. Hij generaliseert; hij ziet spookbeelden; hij onderbouwt zijn argumenten niet; hij legt anderen woorden in de mond; hij speelt op de man, niet op de bal.
Het is waar dat slechte regels om onverzettelijk verzet vragen. Wilders is echter in argumentatie niet de onverslaanbare rebel, maar de hobbyist bushokjesvernieler en de vuilnisbakpyromaan. Hij plast standvastig door je brievenbus.
Samsom’s fout
Samsom heeft Wilders voortdurend op TV, in de kranten en in de Tweede Kamer zien argumenteren, dus hij wist dat Wilders overmatig schijt aan de spelregels heeft. Als Samsom beter had nagedacht, zou hij geweten hebben dat doorzetten onvoldoende is; en dat de doorzetter slechts lof verdient als hij de spelregels volgt – juist om te voorkomen dat hij vals speelt en schade aanricht uit domheid, nietsontziend of kwaadaardig.
Daarom lijkt Samsom’s compliment onoprecht, slechts een debattruc. Alsof hij reclame voor zijn eigen goede karakter wilde maken. Hij deed zich voor als objectief, iemand die de positieve kwaliteiten van zijn opponenten kan waarderen; hij was niet door de strijd verblind. Hij speelde zijn rol van positieve denker, vereniger en vredestichter. De mister nice guy die hij de hele avond heeft gespeeld.
