Meestal reageren journalisten niet op blogs, maar een Nieuwsuur-journalist deed dat deze week wel. Ze belde me al eerder omdat Nieuwsuur PVV-aanhangers zocht voor een discussie met Alexander Pechtold. Ik kon haar niet helpen en vertelde dat ik om inhoudelijke redenen het voorgestelde item een slecht idee vond. Ze ging daar niet op in. Ik schreef er een blog over met de vraag wat het doel van dit Nieuwsuur-item was. Ik kan nauwelijks iets anders bedenken dan dat het programma bewust of onbewust probeerde PVV-stemmers te kakken te zetten, maar daar niet in slaagde omdat de uitgenodigde PVV-stemmers te veel media-ervaring hadden. Een uur nadat de blog was gepubliceerd belde dezelfde journalist mij woedend op. Haar vraag was hoe ik het in mijn hoofd haalde deze blog te schrijven. Ze vond dat ik een verkeerd beeld gaf van haar intenties, want ze had wel degelijk een serieuze poging gedaan PVV-stemmers tot hun recht te laten komen. Ze had ook geen dubbele agenda. Zij vond de titel van de blog tendentieus en vond dat ik niet uit ons telefoongesprek mocht citeren zonder haar toestemming. Ik zei dat ik over haar kritiek na zou denken. Ik schreef een tweede blog.
Niet-gepubliceerde blog
De tweede (hier samengevatte) blog droeg als titel: ‘PVV-stemmers in Nieuwsuur: doe het goed, of doe het niet’. Ik ging uit van de aanname dat de journalist van Nieuwsuur wellicht gelijk heeft en een genuanceerd beeld wil geven van PVV-stemmers. Er is echter te veel diversiteit in de achterban van Wilders om die diversiteit in drie kwartier in beeld te brengen. Het is dus makkelijk om Nieuwsuur te verwijten dat ze een eenzijdig beeld geven, want dat gebeurt bijna per definitie. Daar komt bij dat Nieuwsuur onder grote tijdsdruk werkt.
In mijn blog stel ik dat Nieuwsuur voor een variëteit aan thema’s koos die een nauwe relatie hebben met het PVV-verkiezingsprogramma. Zo werden de PVV-stemmers in de rol gedrongen van verdedigers van de Wilders-voorstellen. Het ging slechts om hun standpunten voor zover die overeenkomen met die van Wilders. Dat is eenzijdig, want uit mijn eigen onderzoek blijkt dat PVV-stemmers het vaak oneens zijn met Wilders. Maar in die tweede helft van hun verhaal was geen interesse.
Mijn conclusie is dat Nieuwsuur een onmogelijke taak op zich nam, omdat de diversiteit en nuance van PVV-stemmers in de setting van een dergelijk programma nauwelijks in beeld te brengen zijn. Dit zegt weinig over Nieuwsuur, maar veel over de logica van het medium televisie. Er is simpelweg geen tijd. Het risico is dat PVV-stemmers gestigmatiseerd kunnen raken, en dat is maatschappelijk onwenselijk. Ik sloot af met de onbeantwoorde vraag waarom dit item dan toch door Nieuwsuur werd gemaakt. Veel mensen weten bij de verkiezingen niet wat ze moeten stemmen en willen informatieve televisie. Kon Nieuwsuur haar zendtijd niet beter besteden dan aan deze discussie met PVV-stemmers?
Reactie van Nieuwsuur:
De Nieuwsuur-journalist had bezwaar gemaakt dat ik uit een eerder telefoongesprek met haar had geciteerd. Ik stuurde haar daarom de bovenstaande blog om zeker te weten dat ik haar woorden niet verkeerd had weergegeven. Haar reactie – met een cc. naar hoofdredacteur Carel Kuyl – luidde:
“Ik hou het slechts bij een korte reactie: je stuk wemelt – wederom – van de ongegronde aannames en toont gebrek aan nuance. Bovendien geef je ook nu mijn woorden weer verkeerd weer. Ik ga hier verder geen tijd aan verspillen en wens je nog veel succes met je ‘leerproces’.”
Resumerend: ik adviseerde Nieuwsuur een dag voor hun uitzending met Pechtold om PVV-stemmers niet met de D66-leider in discussie te laten gaan omdat dit item een eenzijdig beeld zou kunnen geven van de PVV-achterban. PVV-stemmers weten immers nauwelijks iets van Europa en dus zou de uitzending gemakkelijk vooroordelen kunnen aanwakkeren. De journaliste had geen interesse in mijn verhaal, want ze wilde alleen telefoonnummers van mogelijke gasten, die ik haar niet wilde geven omdat ik anonimiteit heb afgesproken met mijn respondenten.
Nieuwsuur ging niet in op mijn inhoudelijke voorspelling en zette de uitzending door (wat hun goed recht is). Dit suggereert dat ze het minimaal niet erg vinden dat PVV-stemmers te kakken worden gezet of publiekelijk afgaan omdat ze niets van Europa weten. Maar gelukkig kwam mijn voorspelling niet uit: omdat Nieuwsuur PVV-stemmers met media-ervaring had gevraagd, waren zij zeer goed voorbereid en kwamen zij niet negatief uit die uitzending. Ik schreef deze impressies op en stuurde ze naar DeJaap.
Telefonische verantwoording
De Nieuwsuur-journalist was onaangenaam verrast door mijn blog en belde mij woedend op. Ik werd telefonisch ter verantwoording geroepen. Zij was zo kwaad dat ze niet reageerde op mijn relativeringen en andere kwinkslagen. Ik wilde wel nadenken over de kritiek en schreef een blog waarin ik deels terugkom op mijn eigen mening, al blijft de conclusie over Nieuwsuur negatief. Ik legde de blog voor aan dezelfde journaliste. Dit was volstrekt onnodig, maar ik wilde mijn goede wil laten zien.
Nieuwsuur bleef boos. De journaliste blijft suggereren dat ik haar woorden verdraai, maar stelt daar geen eigen versie tegenover. De reden daarvoor laat zich raden: ze kreeg door mijn eerste blog een woedeaanval, het werd zwart voor haar ogen en was niet meer in staat naar mij te luisteren. Het is nu een week later, en ze weet niet meer wat ze in haar razernij allemaal gezegd heeft en dus kan ze niet bevestigen dat mijn samenvatting (aan het begin van deze blog) juist is. Dat is deze wel, al was haar lijst met verwijten zeker langer.
Ik zou zeggen: eerstejaars studenten aan een HBO-opleiding journalistiek kunnen beter met kritiek omgaan dan journalisten van het belangrijkste actualiteitenprogramma van de Nederlandse publieke omroep. Als je als journalist van zo’n programma niet tegen kritiek kunt: zoek een andere baan.
Chris Aalberts is onderzoeker politieke communicatie en auteur van Achter de PVV: waarom burgers op Geert Wilders stemmen.
Naschrift hoofdredactie DeJaap: als wij de Volkskrant waren geweest dan hadden wij hier nu heel slijmerig en lafjes onder gezet dat “dit artikel niet de mening van DeJaap weerspiegelt”. Maar dat is zo overbodig en zo voor de hand liggend dat het te lachwekkend en te oudmediaal is om dat te doen. Bovendien: wij zijn de Volkskrant dus niet, en derhalve ook niet slijmerig en lafjes.
