Voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen presenteert welvaartskunstenaar en DeJaaps artist in residence Daan Samson een kunstwerk dat is samengesteld met de hulp van Halbe Zijlstra, staatssecretaris van cultuur in het kabinet Rutte I. De succeskunstenaar en de veelbesproken VVD-politicus zochten deze zomer een natuurlijke omgeving op; om er ter plekke een herbarium samen te stellen. Het tweetal vermoedt dat de wereld van wilde flora als inspiratiebron zou kunnen dienen voor de wijze waarop de kunst binnen onze samenleving functioneert. De staatssecretaris en de kunstenaar analyseerden de voortdurende strijd die onderling door planten wordt gevoerd om zichzelf van licht, ruimte en voedingsstoffen te voorzien. Een gesprek.
Die Zijlstra is niet dom en weet dat u artist in residence bent bij DeJaap. Mooi opzetje van het VVD-campagneteam dit. Zit dat nou lekker, zo’n dienstauto?
“Hahaha. Nee hoor, zo is het helemaal niet gegaan. Op een heel gewone vrijdag heb ik staatssecretaris daarentegen wél afgehaald bij de ingang van de Ridderzaal. Direct zijn wij in de richting van het groen vertrokken. In een lommerrijke Haagse omgeving stond het onderzoeksmateriaal al voor ons klaar. Alle benodigdheden waren beschikbaar gesteld door het Naturalis Biodiversity Center uit Leiden. Onder dit gerei bevond zich véél nostalgisch ogend gereedschap. De uitrusting zag eruit als of het uit een museum was weggehaald. Ik heb Halbe echter verteld dat er in ons nationale Rijksherbarium daadwerkelijk één medewerker gedurende onze onderzoeksdag niet heeft kunnen werken. De microscoop, het elektrische kookplaatje en de overige attributen waren aan aan ons uitgeleend door een zeer vriendelijke botanicus. Ik ben zo blij dat Halbe en ik met zijn professionele materiaal aan de slag konden gaan.
De compositie van het beeld is overigens helemaal u.
”Dank je wel. Zo’n compliment steek ik graag in mijn zak. Overigens vind ik dat hetzelfde eveneens voor Halbe Zijlstra geldt. Samen hebben wij hard gewerkt. En mijn favoriete fotograaf Jeronimus van Pelt liep continu met ons mee. Hij heeft geregistreerd hoe de excellentie en ik onderzoek hebben gedaan naar veranderingen die continu door vegetatiesoorten worden gemaakt om zich aan een almaar evoluerende wereld aan te passen. Af en toe hebben de staatssecretaris en ik elkaar even aangekeken, en dan vroegen wij ons hardop af: Tjonge, welke voordelen zou het wereldje van de vrije kunst wel niet kunnen doen met dergelijke bevindingen?. Je moet begrijpen dat er door florasoorten onderling een bikkelharde strijd om licht, ruimte en voedingsstoffen wordt gevoerd. Voor planten is het van levensbelang om aldoor een voorsprong op concurrenten te houden. Plantengeslachten innoveren daarom aan de lopende band. Ze specialiseren zich in technieken zoals ‘verdrukken’, ‘overwoekeren’ en ‘beparasiteren’. In de vrije natuur zijn basisvoorzieningen, waaronder regen en zonlicht, voor alle planten in dezelfde hoeveelheden beschikbaar. Het is dan ook niet voor niets dat die ogenschijnlijk schattige plantjes altijd met elkaar in oorlog zijn.”
Heeft een plant besef van eigenwaarde? Anders geformuleerd, bestaat de Denkende Plant?
“Ja, daar wil ik wel e.a. over uit de doeken doen. Zonder twijfel wordt het bestaan van de Denkende Plant bevestigd door onze constatering dat planten zéér goed kunnen registreren wanneer er in nabijheid een andere plant begint te groeien. Zij merken dit op door veranderingen in de wijze waarop het zonlicht bij hen binnenkomt. Zodra een plant doorkrijgt dat zijn bladeren in de schaduw van een concurrent terecht dreigen te komen, begint hij direct het hormoon auxine aan te maken. Eiwitten transporteren dit hormoon tot bovenin de stengels. De staatssecretaris en ik waren uiteraard zeer verrukt over de extreem versnelde groei die door deze planten werd tentoongespreid.”
Die voortdurende strijd tussen de planten onderling, dat is een bijkans Darwinistische benadering. Dat botst met de inherente kwetsbaarheid van schoonheid, meneer Samson. U bent een neo-liberaal!
“Door een journalist ben ik onlangs al eerder eens beschreven als ‘een artiest waar het demissionaire kabinet Rutte I om roept’. Deze vraag is dus niet héél erg origineel.”
Om tot wetenschap te komen moet men generaliseren, zich boven de op zich zelf staande feiten verheffen ten einde de wetten te ontdekken, welke die feiten beheersen. Eens?
“Absoluut. Verschillende vegetatiesoorten zijn door ons bestudeerd. En gedetermineerd. Aan de hand van onder meer het boek Heukels’ Flora van Nederland hebben wij de wetenschappelijke kenmerken van elke plant vastgesteld. De soortnaam is steeds door ons genoteerd. En uiteraard zijn er door ons ook aantekeningen gemaakt over de vindplaatsen van al die plantjes. Een aantal opvallende species is vervolgens gedroogd. Alleen zij krijgen een plek in het Liberaal herbarium, dat tot en met 28 oktober onderdeel uitmaakt van de tentoonstelling ‘Who Told You So?!#3 Truth vs. Scène‘ in kunstcentrum Onomatopee te Eindhoven. Een verslag van de opening vind je op Trendbeheer.com.”
