“Kiezers houden niet van gedoe in partijen en daar worden we nu op afgerekend. Maar we hebben de idealen die Nederland nu nodig heeft”, dat zei Jolande Sap woensdagavond na de schokkende marginalisatie van GroenLinks bij de Tweede Kamerverkiezingen. Maar is de conclusie van de politiek leider van de fusiepartij wel een juiste? Hebben de kiezers GroenLinks laten vallen vanwege het gerommel van de afgelopen periode, of sluit de agenda van de progressief linkse partij steeds minder goed aan op (een deel van) de potentiële kiezer?
De historie van de fusiepartij
GroenLinks is een fusiepartij van vier linkse partijen: de Communistische Partij, de Pacifistisch Socialistische Partij, de Politieke Partij Radikalen en de Evangelische Volkspartij. De laatste twee partijen zijn van christelijke signatuur. De Communistische Partij en de Pacifistisch Socialistische Partij laten zich nog het beste omschrijven als actiepartijen die, naast hun socialistische agenda, vochten voor feminisme en homo-emancipatie en die zich fel uitspraken tegen kernwapens en kernenergie. Naast vakbondsleiders en mensen uit de milieubeweging waren het ook de kunstenaars die de fusie tot een progressief linkse partij steunden.
De pacifistische vleugel van de partij heeft nog steeds een achterban, die duidelijk van zich liet horen toen GroenLinks de aanval in Afghanistan in 2011 steunde. Dit gebeurde opnieuw bij het initiëren en steunen van de politiemissie naar Kunduz. Mijn inschatting is echter dat deze groep GroenLinksers, voor velen te visualiseren als het houtje-touwtje activisme, maar een kleine groep is die eerder zal afnemen dan toenemen. Een andere groep kiezers waarop GroenLinks de afgelopen jaren steevast kon rekenen was die van de moderne, hoogopgeleide creatieveling. Van kunstenaar tot grafisch ontwerper, van schrijver/journalist tot modeontwerper, velen van hen herkenden zich in de progressieve, duurzame en sociale agenda van de partij.
De kunstenaar en de Meritocratie
De laatste jaren is een shift te bespeuren in het wereldbeeld van deze groep creatieve professionals. De gehele wereld is binnen handbereik, via internet en social media en vooral, de wereld is zakelijker geworden. Dat zakelijke wordt ook verwacht van de kunstenaar en de modeontwerper. Zet jezelf op de kaart, gebruik social media, leg contacten met collega’s en criticasters, aan de andere kant van Europa of de oceaan en vóóral: reken niet meer op die subsidiepot. Een kunstenaar is een ondernemer.
De politieke gevolgen van deze verschuiving werden duidelijk onder het vorige kabinet, dat de cultuursector met ruim 20 procent kortte. Maar onder de jonge creatieve professionals woei al veel langer een nieuwe wind. Deze shift is met name zichtbaar bij creatieve professionals in de leeftijdscategorie van 25 tot 40 jaar. Zij voelen zich ondernemer, hebben veelal een liberaal wereldbeeld en hechten er veel waarde aan beoordeeld te worden op hun prestaties. Zo is er de fotografe die een markt zag in het fotograferen van kinderen tijdens hun verblijf op de kinderopvang, vol bravoure diverse grote partijen benaderde en zo een nieuwe samenwerking aanging. Er zijn de kunstenaars die, naast het schilderen, kritische blogs schrijven over de kunstwereld en hiermee aandacht genereren voor hun activiteiten via hun brede netwerken op facebook. De grafisch ontwerpers die zich gespecialiseerd hebben in het zakelijk gebruik van twitter en workshops geven aan het bedrijfsleven. Vraag je tegenwoordig in je vriendenkring op wie ze stemmen, dan hoor je steeds vaker D66.
De tweestrijd binnen GroenLinks
Wat is de toekomst van GroenLinks? Als zij de huidige koers bijschaven en voortgaan op de wat liberalere lijn, wat onderscheid de partij dan nog echt van D66? Voor het duurzame en pro-cultuur geluid kan de kiezer ook terecht bij de sociaal liberalen, die beide onderwerp niet alleen vanuit het idealistische benaderen, maar ook vanuit een economisch oogpunt. De roep om een nóg socialer gezicht zal altijd blijven bij de harde kern, de oorspronkelijke achterban die voortkwam uit de fusie. Maar hoeveel groeikracht heeft die groep? Hoeveel activistische jongeren zijn er nog, die strijden tegen kernenergie en vóór feminisme?
Dat de partij nu nog slechts 3 4 zetels heeft betekent niet direct het einde. Wie weet hoe de wereld en het politieke landschap er over vier jaar uitziet? Ook D66 onderging niet zo heel ver in het verleden een dergelijke historische nederlaag. Maar bij GroenLinks lijkt er iets fundamentelers aan de hand dan afgerekend te worden voor gekonkel in de partij. Er is een tweestrijd gaande tussen de sociale en de progressieve agenda en de nieuwverworven achterban, de creatieve professional, surft voortvarend voort op de golven van een zakelijke, netwerkende en vooral ondernemende en immer bewegende wereldeconomie.
Ilana Ifrah is afgestudeerd Ruimtelijk Ontwerper van de Willem de Kooning Academie en momenteel werkzaam als Politiek Assistent van D66 Rotterdam.
