Het is niemand ontgaan: het is crisis in de Europese Unie, en met name in de eurozone. Hoe lossen we deze crisis op? De meeste burgers hebben geen enkel idee: het probleem van de euro is een abstract thema uit het nieuws en voor de meeste burgers is onduidelijk wat de verschillende opties zijn.
Als we experts mogen geloven is de eurozone wel een monetaire unie, maar geen economische en politieke. De euro is een slecht compromis waarbij zeer diverse landen dezelfde munt kregen en daar betalen we nu de prijs voor. Deze diversiteit moet worden verminderd. Een optie is dat landen uit de euro treden om zo meer eenvormigheid te laten ontstaan en bijvoorbeeld alleen de Noord-Europese landen met de ‘neuro’ overblijven. Maar dit zou ook onbetaalbaar zijn en grote economische schade opleveren. De enige andere optie is daarom meer economische en politieke integratie in Europa. Is dat een goed idee?
Griekenland uit de euro?
De meeste burgers vinden het beter Griekenland uit de euro te gooien dan Europa meer te laten integreren. In hun ogen zal het verdwijnen van Griekenland uit de eurozone veel problemen oplossen. Je hoeft dan in ieder geval geen geld meer aan Griekenland over te maken. Dit is een soort boerenwijsheid waarvan niemand weet of de burger dit goed ziet, al klinkt het logisch. Er is geen burger die weet wat de gevolgen van deze keuze zijn. Meer Europese integratie is in ieder geval de oplossing die de meeste burgers niet willen. Hoe terecht is dat?
Er is voor burgers reden om bezorgd te zijn over meer Europese integratie: de controle op Europa laat sterk te wensen over. Wat is de feitelijke controle van burgers over wat er in Brussel gebeurt? Eurofielen stellen meteen dat Europese verdragen door het Nederlandse parlement zijn goedgekeurd en dat we dus inspraak hadden in hoe Europa nu werkt. Ook wijzen zij op het bestaan van het Europees Parlement, dat door burgers zelf is gekozen.
Maar is dit voldoende om te kunnen zeggen dat Europa voldoende democratisch werkt en dat verdere Europese integratie wenselijk is? Bij een bevestigend antwoord, is het geen probleem om Europa meer macht te geven en zo de problemen met de euro op te lossen. Maar de meeste burgers voelen dit toch anders. Waarom stellen burgers steeds weer dat ze niet weten wat er in Brussel gebeurt en dat Europa steeds weer nieuwe regels over Nederland uitstort?
Wie besloot wat?
Het is juist de eurocrisis die dit goed kan illustreren. Hoe is deze crisis ontstaan? Door ‘een politieke beslissing’ jaren geleden. Wie heeft die beslissing genomen? Welke partijen waren er toen voor en tegen? Welke argumenten waren toen belangrijk? Wie heeft besloten Griekenland tot te laten tot de eurozone? Waarom is er destijds onvoldoende nagedacht over de mogelijke negatieve gevolgen van de euro?
Dit zijn eenvoudige vragen die we zouden moeten kunnen beantwoorden. Maar er zijn nauwelijks burgers die er antwoorden op hebben. Het zou helpen als we zouden weten wie verantwoordelijk zijn voor de beslissingen van toen want dan weten burgers waar ze aan de bel hadden kunnen trekken. Dat burgers deze kennis niet hebben, laat zien dat ze geen controle over Europa hebben. Want wat kun je doen aan iets wat uit Brussel komt? Niemand die het weet. Zolang dat het geval is, zullen burgers nooit massaal voor meer Europese integratie zijn.
Chris Aalberts is onderzoeker politieke communicatie. Hij schreef o.a. de boeken Achter de PVV en Altijd ver weg: de moeizame relatie tussen burgers en de Europese Unie.
