Stel: je hebt een grandioze trap die bezoekers een gevoel van grandeur geeft, een trap die wel naar het hoogste van het hoogste moet leiden die kunst de moderne mens te bieden heeft. Stel: je spendeert 120 miljoen aan een verbouwing, besteed je dat geld dan aan een ingepakte roltrap en een XXL-large badkuip en reduceer je voornoemde trap tot overbodige luxe accessoire?
Ja, wel als je Mels Crouwel heet. De architect was in 2004 vastbesloten om de ingang van het Stedelijk Museum te verplaatsen naar het Museumplein. Alle publieksfuncties zouden in de nieuwbouw komen, de oude collectie in het rode bakstenen gevaarte uit 1895. Het museum moet met zijn glazen entree aansluiten op het Museumplein, openstaan naar de buurt. De oude ingang dient nu voor groepen en schoolklassen. De beroemde aansluitende trap (waar beroemdheden als Wim T. Schippers en Gilbert & George performances gaven) verliest feitelijk zijn functie. De oude entree is verworden tot de mooiste aars van Amsterdam. De herindeling voelt daardoor onlogisch.
Topattractie
Zo, dat was alvast de kritische noot over de acht jaar durende verbouwing van het Stedelijk Museum. Zondag opent het instituut eindelijk zijn glazen deuren voor het grote publiek en kan iedereen zelf bepalen of de verbouwing na alle faillissementen en politieke relletjes geslaagd is. Eerlijk is eerlijk, afgezien van die noodlijdende trap heeft het Stedelijk alles in zich om weer een topattractie te worden. Allereerst is er die fantastische vaste collectie in de oudbouw. Een feest van herkenning om die Malevich, Yves Klein, Jeff Koons, Max Beckmann, toch ook nog Vincent van Gogh en vele anderen terug te zien na al die jaren. Als extra een gerestaureerde slaapkamer van Rietveld. Directeur Ann Goldstein riep terecht bij de opening ‘this is the moment we all have been waiting for.’
Met haar staf heeft de Amerikaanse een voorspelbare maar wel overzichtelijke chronologische indeling gemaakt: de oudjes beneden en de nieuwe generaties boven. Vooral upstairs laat ze haar invloed gelden. Goldstein durft voor hedendaags Nederlands talent te kiezen. Rineke Dijkstra en Marlene Dumas krijgen een eigen zaal, waar ze gezien hun internationale reputatie recht op hebben. Maar ook een jonkie als videokunstenaar Guido van der Merwe krijgt een eigen plek met zijn fascinerende xtreme hardloopavonturen. Erik van Lieshout fileert de fenomenen Pim Fortuin en Geert Wilders. Voor de monumentale trap heeft Goldstein een fraai lichtkunstwerk van Dan Flavin aangekocht. De felgekleurde tl-lampen geven de voormalige entree extra allure, zodat die alsnog een nieuwe functie krijgt.
Expositiehal
Dwalen door de oudbouw is een feestje, nieuwsgierig is natuurlijk elke bezoeker naar de nieuwbouw, die de benodigde extra vierkante meters expositieruimte heeft opgeleverd. Daar was de verbouwing ooit om begonnen. Ondergronds, beneden de nieuwe entree, bevinden zich een enorme ruimte (‘de grootste expositiehal van Amsterdam’) waar curatoren helemaal hun gang kunnen gaan. Daglicht dringt hier niet binnen, ideaal voor hedendaagse kunstenaars die graag van video en lichtinstallaties gebruik maken. Vergelijkbaar met het MAS in Antwerpen, waar je ook alleen maar een ‘black box’ vindt. Terwijl de Rabobank hoofdsponsor is, heeft de ABN AMRO hier geld voor gefourneerd. Polderpoen voor de kunsten.
Fascinerend en humoristisch tegelijk zijn de enorme op vloeren en wanden geplakte teksten van Barbara Kruger. ‘Waar ik van houd is beter dan waar jij van houdt. Wat ik geloof is meer waar dan wat jij gelooft. Als ik iets haat is dat terecht.’ Een leuke wandeling langs deze uitvergrote wandtegelteksten verkwikt de geest.
Video en performances
Eenmaal naar boven met de roltrap belandt de bezoeker bij Beyond Imagination, de expositie waarin het allernieuwste talent is te bezichtigen. Dus veel video en performances. Mooist zijn de opnamen die Fiona Tan maakte van tweelingen op Gotland. In de periode 2006-2011 volgde zij de duo’s, die in splitscreen worden getoond.
Is dit alles? Ja, dit is alles en nog meer. Het museum puilt uit met topstukken en mislukte nieuwigheden. Directeur Ann Goldstein is wel erg dol op die minimalistische kunstenaars uit de jaren zeventig (hallo, daar hebben we Donald Judd weer), ze is geobsedeerd door conceptuele kunst. Ze wil slechts op haar daden en niet op haar woorden beoordeeld worden. Toekomstige exposities zullen uitwijzen of ze haar legendarische voorgangers kan doen vergeten. Voorlopig is het genieten met de gastvrije entree, een puike boekhandel en of de broodjes goed zijn kon ik nog niet controleren. Een nieuwe generatie schoolkinderen kan kennismaken met Karel Appel. Eindelijk.
Architect Mels Crouwel verdient een compliment voor de vloeiende overgangen tussen oude en nieuwe collecties. Schoonheid zit in de details. Goed, een voorbeeld: de oude buitengevel is nu overkapt, toch heeft Crouwel de verleiding kunnen weerstaan om die oude gevel blinkend schoon te laten zandstralen. De oude zandstenen ornamenten dragen verleden en stadsvuil met zich mee. Dat hoort bij zo’n roerig instituut in een roerige stad.
Vanaf zondag 23 september is het Stedelijk Museum open voor algemeen publiek. www.stedelijk.nl
