Het was een curieus zinnetje onderaan de uitnodiging die ik kreeg voor de opening van de Open Art Fair 2012: “Dit entreebewijs biedt tevens toegang tot de 50PlusBeurs.” Ik besloot tot een undercover-diepte-onderzoek naar de ins en outs van deze combinatie. Laten we voorop stellen dat ik kunstenaar ben. Daardoor ervaar ik wellicht de Open Art Fair anders dan de meeste mensen. Ik ben bezoeker, consument, belanghebbende, concurrent en nieuwsgierig naar de opzet en het verloop van de beurs. De combinatie met de 50+ beurs vond ik, op zijn zachts gezegd, opmerkelijk. Ik was benieuwd naar de gedachte erachter en de manier waarop het uitpakte.
De opening van de Open Art Fair
Best mega-saai: gewoon een opening van een aantal chique galerie-boots uit heel Nederland. Er hield iemand een toespraak en toen nog iemand. Men smeet met de termen toegankelijkheid en laagdrempelig. Met moeite onderdrukte ik een gaap en ging op zoek naar slechte wijn met bubbeltjes. Ik bekeek het werk van mijn concollega’s en kwam wat vrienden tegen. Is dit mijn wereld? Jeez, wat boring!
Tegelijkertijd werd ik geconfronteerd met het andere aspect van het begrip kunst: op de Open Art Fair is de kunst een consumentenartikel: decoratie-kunst. Geen conceptuele kunst. Geen kunstenaars als indicatoren van de vernieuwing van de maatschappij. Geen happenings. Geen uitgedoste theatrale typen. Geen berg afval in een hoek wat kunst moet zijn. Geen vissen in blenders. Niets dat eigenlijk in een museum thuis hoorde. Geen video-kunst. Geen discussie-kunst. Geen Swag op dit feestje, man!
Bleef over een korte rondgang langs de verschillende kunstwerken om de kwaliteit te keuren en het onderzoeken van de curieuze combinatie.
Ik vroeg aan galeriehouders wat ze van deze 50+ combinatie verwachtten. Dan zemelden ze over bezoekersaantallen en dat het statistisch gezien een goed idee was dus hebben ze zich in de aanzienlijke kosten van een stand laten praten.
Toevallig ontmoette ik Liesbeth Hemelrijk, een mooie jonge dame met sprekende ogen en levendige mimiek die aan de basis van de organisatie bleek te zitten. Ze legde het nog eens haarfijn uit: “De 50+ beurs is een combinatie van de Auto-Rai, de woonbeurs, de Hiswa en de vakantiebeurs, met cruises naar de caraïben en informatie over pensioen in het buitenland. We verwachten zo’n 100.000 bezoekers. Ruim 10x zo veel als op een reguliere kunstbeurs komen. Deze oudere mensen hebben geld en ze komen zomaar langs de Open Art Fair lopen… Zie het als een cadeautje.”
De overdenking:
Als maar één promille van de bezoekers aan de 50+beurs een schilderij koopt, dan verkoopt iedere stand twee schilderijen. En dan nog de reguliere klanten die speciaal voor de Open Art Fair komen. Da’s niet gek.
De bejaardendraaimolen
Op donderdagmiddag (13 sept.) ging ik nogmaals naar de Open Art Fair. Het was al wat later op de middag en blijkbaar hielden veel mensen het al voor gezien, want ik moest tegen een stroom bejaarden met- en zonder rollators inzwemmen. Ze droegen allemaal gemakkelijke schoenen, gympen of van die dingen die steunzool schreeuwen.
Op de Open Art Fair krioelde het van de mensen die rondschuifelden. Ik vluchtte naar de 50+ beurs. Eerst kwam ik bij standjes van banken en verzekeringen, waar je rustig met een verkoper aan een tafeltje je laatste levensverzekeringen kon bespreken. Vervolgens waren er computerhulpbedrijfjes met studenten die vanuit kleine standjes flyers uitdeelden. Koffiemachines, ergonomische fietsen, auto’s, boten inderdaad, een gezondheidsplein waar je bloeddruk gratis kon worden opgemeten en, helemaal achterin, de bejaardendraaimolen. Precies tegenover het Veteraneninstituut.
I kid you not: een draaimolen voor bejaarden.
Ik ging er eens rustig bij het hekje voor de ingang op de grond zitten om dit te aanschouwen. De draaimolen vulde zich met oudere mensen, draaide en ik maakte wat foto’s om dit summum van bizarheid vast te leggen. “Enig, toch! Ik was er vroeger ook zo dol op” hoorde ik de dames kirren die er opgetogen weer vandaan weg liepen.
Kunst in het derde kwartier
Na de draaimolen heb je het wel gehad, lijkt mij. Als je dan naar huis gaat is er vlak bij de uitgang, links, o ja, nog kunst: Kunst in het derde kwartier.
En precies zo voelde het. Het gros van de kunstwerken waren beneden de maat als je ze tegen de lat legt van de hedendaagse kunstontwikkelingen: ze waren een uitvloeisel van wat ooit vernieuwende conceptuele kunst was geweest, gestoken in een glad verkopersjasje. Saai, veilig en bestemd voor de consumentenmarkt, uniform en nog net geen massaproduct uit de Chinese schilderfabrieken en velen nog nieteens van die kwaliteit. Dat is kunst bij de uitgang van de kunstwereld. Het laatste deel van de darmen voor de anus, voordat het uitgescheten wordt en doorgetrokken wordt.
Hou me niet ten goede: er was ook kwalitatief goed werk, hoor. Maar daar heb je het geoefende kennersoog voor nodig. En dat liep er nou net niet rond.
Ik ging zitten bij een galeriehouder en dronk een glaasje witte wijn. “Vraag me zaterdagavond of die combi een succes was” zei hij “dan pas weet ik of het wat opgeleverd heeft”
Kunst is emotie
Persoonlijk vond ik het maar niks. De Open Art Fair miste alles wat ik onder kunstbeleving versta, maar, zo werd mij meermaals voorgehouden, daarvoor moet je ook eigenlijk bij andere kunsttentoonstellingen zijn zoals de Kunst Rai of die in Rotterdam. Alhoewel een béétje evenement toch inspeelt op de dubbele betekenis van wat kunst inhoudt? Ik miste alles wat met kunst te maken heeft buiten het decoratieve spectrum. Daar had de organisatie toch wel een taak gehad, lijkt mij. Hier ging niets over emotie en alles over geld.
De combinatie vond ik dramatisch: gebaseerd op statistieken en aantallen, gericht op afzetgebied, want oudere mensen hebben geld (over) maar zonder enige relatie tot het product. Kunst is emotie: mensen kopen een kunstwerk wanneer ze zich voorstellen dat dit ze gelukkig zal maken. De strompelende grijze lui achter rollators op de achtergrond creëerde niet.
Epiloog
Dus ik belde een paar galeries na en vroeg hoe zij het hadden ervaren. De respons was weinig verbazingwekkend: veilig en genuanceerd werd de algehele crisis erbij gehaald, de ‘exposure’ die tenminste verkregen werd, en aangehaald dat 50+ algemeen wellicht het verkeerde publiek was, om te verzachten dat we het hadden over een financieel fiasco.
Misschien ligt de hele kunst wel op zijn gat, hoor. Valt deze ongelukkige combinatie die win-win leek maar lose-lose was niemand aan te rekenen maar gezien kunst emotie is en ik kunstenaar ben, moet ik hier toch van huilen.
Bezocht: de Open Art Fair en de 50+ beurs, 11-15 september 2012, Jaarbeurs Utrecht.
www.openartfair.nl
Sophia Anastasia is kunstenaar, zie haar website, en schrijft over kunst op haar blog .
