De Tweede Kamerverkiezingen gingen deze keer vooral over de economie. Dat is gunstig voor de partijen met een sterk economisch profiel, maar D66 en GroenLinks zullen door vooral te praten over de economie alleen maar verliezen. Materialistische kiezers, of ze nu links of rechts zijn, zijn nu vooral geïnteresseerd in de centen. Vaak met goede reden. Als je van een Wajong uitkering moet rondkomen, je beleggingshypotheek financiert met een villasubsidie of graag met je leasebak belastingvrij naar je werk wil blijven tuffen dan zijn de economische thema’s – waarover tijdens de campagne eindeloos is gedebatteerd – van groot belang.
Er zijn echter ook veel kiezers die niet alleen met primaire behoeftebevrediging bezig zijn en dus qua politieke interesse wat hoger op de piramide van Mazlov zitten. Deze kiezers zijn vaak hoogopgeleide professionals en cultuurtypes. Zij maken zich druk over meer ‘postmaterialistische’ thema’s zoals burgerrechten, democratisering, emancipatie, cultuur, milieu, enzovoort. Onderwerpen dus die je niet direct in koopkrachtplaatjes kan vangen.
Unique Selling Point
Een vluchtige blik op het Kieskompas laat zien dat D66 en GroenLinks voor de postmaterialistische kiezer het interessantst zijn. Het unique selling point van deze partijen is niet dat hun economische plannen een beetje tussen de VVD en de PvdA zweven, maar juist dat ze uitgesproken progressieve standpunten hebben over postmaterialistische onderwerpen. Dan moet je dus zorgen dat de verkiezingen dáár over gaan.
GroenLinks en D66 hebben hun postmaterialistische kiezers deze keer niet goed bediend. D66 heeft een VVD-light campagne gevoerd over de noodzaak tot meer (economische) samenwerking in Europa, waarbij de kroonjuwelen in de kast mochten blijven. GroenLinks heeft in haar bijna onzichtbare campagne de progressieve standpunten over het milieu bewust verpakt als ‘groene economie’. Windmolens bouwend komen we de crisis uit. Tja.
Progressieve politiek is mediageniek
Je zou kunnen tegenwerpen dat ‘de economie’ nu eenmaal belangrijk was en dat de media progressieve, postmaterialistische onderwerpen niet oppikken. Dat is onzin. Deze thema’s zijn namelijk zeer mediageniek.
Debatteren over economie levert vooral veel saaie televisie op. De drie-procentsregel voor de begroting, de implementatie van het European Stability Mechanism, de regulering van derivatenhandel en de lange-termijnfinanciering van de zorg- en pensioenstelsels – bijna niemand begrijpt de discussies hierover en weet wat er écht aan de hand is. Kan ook niet. Veel te ingewikkeld.
Calvinistisch schuldgevoel
Debatten over de economie worden daarom versimpeld. Enerzijds heb je de partijen op de flanken, die schreeuwen dat we niets mogen veranderen en dat we eigenlijk terug moeten naar de gulden. Anderzijds zijn er de politici in het midden die ons een oer-Hollands calvinistisch schuldgevoel aanpraten: “We moeten allemaal offers brengen”. Hiermee proberen de politici van het midden ons de levertraan van Geld-naar-Griekenland en de verhoging van het eigen risico in de zorg te verkopen.
Dan de postmaterialistische thema’s. Over euthanasie, het doneren van bloed door homo’s en de weigerambtenaar kan iedereen wél een woordje meepraten. Over de caviapolitie van de PVV heeft iedereen een mening. De vrijheid van meningsuiting komt door de gebeurtenissen in het Midden-Oosten opnieuw in het nieuws. En welke progressieveling heeft niet een geheel eigen oplossing voor het hervormen van ons politieke stelsel?
Oude thema’s worden nieuwe thema’s?
Wat zijn nu progressieve, postmaterialistische thema’s waarmee GroenLinks en D66 iets zouden kunnen doen? Ik wil hier een klein voorzetje geven:
1 – Democratisering. Als je uit het strategisch stemmen bij deze verkiezingen één conclusie kan trekken, dan is het wel dat Nederlanders een stem op de macht willen hebben. Die hebben we nu – anders dan in veel Westerse democratieën – niet. De Verenigde Staten hebben een tweepartijenstelsel. In Frankrijk kiezen ze direct een president. Wordt het niet weer eens tijd om die kroonjuwelen uit de kast te halen en af te stoffen, Alexander Pechtold?
2 – Dierenrechten. De twee zetels voor de Partij voor de Dieren en het invoeren van de caviapolitie op voorspraak van de PVV laten zien dat dierenrechten nog steeds een hot item zijn. De progressieve partijen zouden dit onderwerp eens serieus moeten aanpakken. Nu wordt het overgelaten aan de proefballonnetjes van een politiek randverschijnsel en Wilders-adepten met een voorliefde voor dieren.
3 – Integratie. Dit thema is volledig ondergesneeuwd. Pim Fortuyn heeft het item op de politieke agenda gezet, waarna autochtone Nederlanders zich tien jaar lang in een slachtofferrol hebben mogen wentelen. Vervolgens greep de PvdA het thema aan door miljoenen euro’s van ons belastinggeld te storten in theehuizen en hangplekken voor biculturele kansenjongeren. Ten slotte is het onderwerp helemaal van de agenda afgehaald. Zelfs Geert Wilders heeft het er niet meer over. Wanneer krijgen we nu eindelijk eens een progressieve, links-liberale visie op de integratieproblematiek die voorbij de politiek-correcte reflexen uit de jaren negentig en nul durft te denken?
D66 en GroenLinks, kom uit de kast met een sterk progressief verhaal en maak dit de inzet voor de volgende verkiezingen!
De auteur is bestuurskundige en lid van D66.
