Voortaan elke week op donderdagochtend: De Linda! Een bij de Nieuwsuur-redactie agressieopwekkend artikel van Linda Duits, Neerland’s bekendste polemische provocatiewetenschapper, tevens opiniemaker voor het Volkskrant-katern Vonk. Op donderdagochtend op DeJaap, de volgende dag overal in het nieuws. Zo rolt Linda. De Linda.
Je smartfoon is veel meer dan een minicomputer. Hij kan bijhouden hoe goed je traint, hoe goed je slaapt en zelfs hoe goed je seksleven is. De apps RunKeeper, Slaap Lekker en SexTrack houden dat allemaal precies voor je bij. Het idee achter de apps is dat je als gebruiker data over jezelf verzamelt en zo tot inzichten over jezelf komt. Inzicht moet vervolgens leiden tot zelfverbetering: de volgende keer moet je verder rennen, lekkerder slapen en beter seksen. Met technologische snufjes data over jezelf verzamelen staat bekend onder verschillende namen: bio-hacking, participatory sensing of self-quantification. Wat voor informatie levert dit op? Wie is daarin geïnteresseerd? En welke functie heeft ‘zelfkwantificatie’?
3 groepen
We kunnen drie groepen onderscheiden. De voortrekkers van zelfkwantificatie, de eerste groep, zijn de mensen achter de wereldwijde organisatie The Quantified Self. Deze organisatie is een mix van hackers, patiënten, wetenschappers en gadget freaks die van oorsprong uit Californië kwamen; de plek waar de technologische kennis uit Sillicon Valley samen kwam met de gezondsheidscultus uit die regio.
Ook in Europa is The Quantified Self actief. De Europese conferentie vond vorig jaar plaats in Amsterdam. In een artikel over deze conferentie prijst The Economist zelfkwantificatie omdat het kan helpen de kosten van de gezondheidszorg te drukken. Dit is dan ook de reden waarom Philips sponsor was: het bedrijf investeert veel in medische ICT waarmee zorgverleners patiënten van afstand kunnen monitoren. De andere sponsoren waren ook geen marginale namen: Vodafone, Intel en zorgverzekeraar VGZ. Deze bedrijven vormen een tweede groep. Zo is VGZ– niet toevallig – ook ontwikkelaar van het eerder genoemde Slaap Lekker. De app wordt sinds oktober 2011 aangeboden en is inmiddels al meer dan 30.000 keer gedownload.
De laatste groep bestaat uit ‘gewone’ smartfoongebruikers. Dit zijn mensen die de apps downloaden zonder te weten dat er zoiets bestaat als het gekwantificeerde ik, maar die er wel een bepaalde kracht inzien. Waarschijnlijk vallen je vrienden die hun persoonlijke data met je delen op Twitter of Facebook (‘just completed a 5 km run’) onder deze groep.
Doelen
Deze drie verschillende groepen hebben allemaal andere belangen. The Quantified Self is een idealistische organisatie. Het uitgangspunt is dat zelfkennis leidt tot verbetering van het ik en vervolgens van de wereld: ‘unless something can be measured, it cannot be improved’. Sommige aanhangers geloven niet alleen dat zelf-kwantificering een stap is naar een betere wereld, ze zien het als een onvermijdelijke stap in de menselijke ontwikkeling.
Philips en VGZ lenen van deze beweging met een andere doelstelling. Een van de manieren om de stijgende kosten van zorg terug te dringen, is patiënten (nog meer) aan te spreken op de eigen verantwoordelijkheid. In het persbericht bij de Slaap Lekker-app zegt de directeur Zorgvernieuwing van VGZ: ‘Mensen met een chronisch slaaptekort hebben een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Slaap Lekker biedt mensen de mogelijkheid om zelf aan de slag te gaan met hun slaapproblemen.’ Voor VGZ is zelfkwantificatie een manier om geld te besparen, voor Philips om geld te verdienen aan de monitoringstechnologie.
Voor de derde groep, de ‘gewone’ gebruiker, heeft zelfkwantificatie vooral een motivatiedoel. Als je stopt met roken, helpt het om zoveel mogelijk mensen te zeggen dat je gestopt bent. Wanneer je wilt trainen voor de marathon, kun je nu met RunKeeper het bewijs van je voortgang tonen aan je vrienden. Dit delen van data over jezelf zagen we vroeger al bij Weight Watchers: het samen wegen en uitwisselen van calorie-inname werkt inspirerend en motiverend. Zelfkwantificatie maakt het moeilijker om tegen jezelf te liegen en het delen van de data zorgt voor correctie uit eigen kring.
Zelf
Wat betekent dit nu al allemaal? We leven in het tijdperk van data en het is onduidelijk welke kant deze ontwikkelingen opgaan. Zelfkwantificatie is tegelijkertijd een fenomeen dat nadruk legt op zelfbeschikking (wat The Quantified Self voorstaat), zelfdisciplinering (wat VGZ graag wil dat klanten doen) en zelfbevestiging (wat ‘gewone’ gebruikers zoeken). Wat ze allemaal delen is een sterk vertrouwen in de eigen ervaring, het eigen gevoel en de eigen kennis. Het zijn indicaties van een wereld die niet langer gelooft in de maakbaarheid van de maatschappij, maar des te meer in de maakbaarheid van het individu.
