Thijs Kleinpaste probeert in zijn meest recente column op DeJaap te beargumenteren dat de Europese Unie geen politieke unie is. Volgens Kleinpaste zal de Europese Unie vooral een economisch samenwerkingsverband blijven.
Het is jammer dat zijn hij in zijn column uit een paar rake observaties deze conclusie trekt. Zijn ‘paradoxen’ zijn simpel te verklaren als je het omgekeerde stelt: de Europese Unie is een project dat uiteindelijk kan en moet leiden tot een politieke unie. Dat gemeenten, regio’s, deelstaten en staten daarin een steeds grotere rol gaan spelen is vanzelfsprekend. Een D66-politicus als Kleinpaste zou niet zo hard moeten proberen om scepticus te spelen en accepteren dat hij eigenlijk gewoon een Eurofiel is. Daar is in de 21ste eeuw echt niks mis mee.
Een echte familie maakt ruzie
Om te beginnen voert Kleinpaste als argument aan dat het in de Europese politiek vooral gaat om het eigenbelang. Hoe is dit anders in de landelijke politiek? Nederlandse politici draaien graag de kiezers van andere partijen een poot uit. De Socialistische Partij wil de rijken pakken en de VVD wil bezuinigen op de uitkeringen. Limburgers willen niet dat hun halve provincie bij het eerste beetje smeltwater onderwater word gezet om zo de Randstad te sparen. Volgens de rest van Nederland is dat nou juist een prima idee. De politiek heeft als taak om dit soort tegenstellingen op te lossen zonder dat mensen elkaar de hersenen inslaan. Dat lukt Europa nu al zestig jaar.
Dat we kankeren over politici uit andere landen is juist bewijs dat er zich langzaam een politieke unie begint te vormen. We zijn een soort disfunctionele familie waarin politici met verschillende achtergronden het lekker met elkaar oneens zijn. Zónder unie zou er hier alleen maar onverschilligheid zijn over wat er bij die Grieken en Spanjolen allemaal aan de hand is.
Geen economische unie zonder democratie
Kleinpaste wil de Wilderiaanse illusie – dat je een Europa zou kunnen hebben dat zich ‘alleen’ bezig houdt met de economie – kennelijk voor waar aannemen. Zo’n Europa zou zich geheel volgens ieders favoriete samenzweringsfantasieën over de EUSSR gaan bezighouden met onze munt, onze rente, de regulering van banken en de manier waarop wij handeldrijven. Maar dan zonder een Europese democratie waarbij de burgers invloed hebben. Slecht idee. Als het geld in Europa wordt geregeld, dan ook inspraak op dit niveau alstublieft. Een economische unie zonder democratie is namelijk gewoon een dictatuur.
Andersom klopt de redenering trouwens ook. Als er geen echt geld mee gemoeid is dan is er ook geen betrokkenheid van de burger. Kijk maar naar die kansloze verkiezingen voor de waterschappen en de provinciale staten in Nederland. Als de Europese Unie zelf direct een inkomstenbelasting zou heffen, zal je zien dat de opkomst bij de volgende EU-parlementsverkiezingen meteen omhoog knalt. Dan zal iedereen namelijk proberen om elkaar lekker een poot uit te draaien. Net als in Nederland.
Kijk naar de Vlamingen
Kleinpaste heeft in zijn column een rake observatie over de steeds grotere rol voor regio’s in de Europese Unie. Hij trekt er wel een geheel eigen conclusie uit en gooit Catalonië op een hoop met de Achterhoek. Catalonië heeft een eigen taal. Ook heeft het een een hoofdstad – Barcelona – die meer dan twee keer zo groot is als z’n geliefde Amsterdam. Tenslotte heeft Catalonië meer inwoners dan een dozijn onafhankelijke staten in Europa zoals Zwitserland, Finland, Denemarken, Noorwegen en Ierland. Dat Catalanen onafhankelijk willen worden als ze door de Spaanse centrale regering uitgezogen worden is geen vreemde zaak. Ze willen trouwens graag in de Europese Unie blijven.
Vlaanderen is een beter voorbeeld. De Nieuw-Vlaamse Alliantie is een nationalistische club met als slogan ‘Vlaanderen, staat in Europa’. Zij willen dat de Belgische staat zich beetje bij beetje zal oplossen door bevoegdheidsoverdrachten naar enerzijds de deelstaten en anderzijds naar de Europese Unie. Door het vrij verkeer van goederen, personen, kapitaal en diensten neemt de Europese Unie de rol van de Belgische staat dus juist over, met veel meer bevoegdheden op regionaal niveau over regionale zaken. Wie heeft met een Europese politieke unie nog een staat nodig?
Terug naar vroeger
Het wordt in Europa waarschijnlijk steeds meer zoals het vroeger was. De natiestaat, waar Kleinpaste nu een boek over aan het schrijven is, is namelijk vooral een project uit de negentiende eeuw waarbij het mensen van Rijkswege werd ingestampt om vooral loyaal te zijn aan het eigen land. Voor die tijd voelden mensen zich vooral Amsterdammer, Tukker, Limburger of Catalaan. Maar als ze – zonder paspoort – de hele wereld over gingen reizen dan hadden ze vooral de identiteit van de (blanke) Europeaan.
Net zoals die negentiende-eeuwse kosmopolieten hoeven we niet te kiezen voor één eigen identiteit en één politiek bestuursniveau. We zijn allemaal verbonden met de mensen om ons heen op veel verschillende manieren. Laten we dat vooral zo houden.
De auteur is bestuurskundige en lid van D66.
