“Het presidentschap was zijn beste rol”, schreef Gennady Vasilyev in Pravda over de 40e president van de Verenigde Staten: Ronald Reagan. Met zijn warme stem en humoristische one-liners wist hij de Amerikanen hun zelfvertrouwen terug te geven. De ex-filmster en voormalig gouverneur kreeg de bijnaam: The great communicator.
Reagan werd geboren op 6 februari 1911 in Tampico, Illinois, in een kleine flat boven een bank. Zijn ouders John Edward Reagan en Nelle Wilson Reagan waren van eenvoudige, Ierse afkomst en zijn vader was een alcoholische schoenenverkoper. Het eerste baantje van Reagan was als badmeester in de zomers van 1926 tot 1933. Hij redde in deze periode het leven van 77 mensen. Nadat hij in 1932 zijn diploma had behaald werd hij sportverslaggever voor radiostations in het Midden-Westen van het land.
Acteur
In 1937 besloot Reagan acteur te worden en tekende hij een contract met Warner Brothers in Hollywood. De eerste film waar hij in speelde was Love is in the Air. Hij speelde in totaal in 53 films en was tevens voorzitter van de vakvereniging van acteurs. Zijn belangrijkste en beroemdste rol was in de film Kings Row (1942), waarin hij uit een narcose ontwaakt en beseft dat zijn beide benen zijn geamputeerd. Hij roept vervolgens: “Where’s the rest of me?”. De film werd voor drie Oscars genomineerd. In 1965 bracht Reagan een autobiografie uit met als titel where’s the rest of me.
Huwelijken
In 1940 trouwde Reagan met actrice Jane Wyman, die hij had ontmoet op de set van de film Brother Rat and a Baby. Het stel kreeg twee kinderen. Net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog tekende Reagan een contract waarmee hij de best betaalde acteur van dat moment werd. Maar kort hierna werd hij opgeroepen voor militaire dienst. Na de Tweede Wereldoorlog had Wyman meer succes dan Reagan, wat in 1949 leidde tot een scheiding. Drie jaar later, in 1952, hertrouwde hij met Nancy Davis, die eveneens actrice was. Ook met haar kreeg hij twee kinderen. Aan het eind van de jaren ’50 speelde Reagan nog in enkele films, waarna hij reizend vertegenwoordiger werd voor huishoudelijke apparaten.
Politiek
Maar zijn passie lag in de politiek. Reagan was al op jonge leeftijd politiek actief en lid van de Democratische Partij. Hij bewonderde Franklin Delano Roosevelt en na de oorlog werkte hij mee aan de verkiezingscampagne van de Democraten. Uiteindelijk veranderde hij zijn politieke insteek onder invloed van zijn schoonvader en sloot hij zich aan bij de Republikeinen. Hij zei hier later over: “Ik heb de Democratische Partij niet verlaten, maar de Partij heeft mij verlaten”. In 1964 kreeg hij bekendheid door de ondersteuning van de Republikeinse presidentskandidaat Barry Goldwater. Hij hield een televisietoespraak, A time for choosing, waarin hij zijn gedachtegoed uiteenzette dat hij de rest van zijn politieke carrière aanhing. Hij sprak over: een beperkte rol voor de overheid, bescherming van individuele vrijheden en een krachtig militair apparaat om deze te beschermen in een wereld die, volgens Reagan, steeds sterker werd bedreigd door het communisme. Hij viel op als een uitstekend spreker voor de televisie en in 1966 werd Reagan gekozen tot gouverneur van Californië. Toen een journalist hem vroeg wat voor gouverneur hij dacht te worden, antwoordde Reagan: “Dat weet ik niet, want ik heb nog nooit een gouverneur gespeeld”.
President
In 1968 deed Reagan een gooi naar het presidentschap, maar verloor hij de strijd van Richard Nixon. Twee jaar later werd hij herkozen als gouverneur. Hij koesterde echter nog steeds de ambitie om president te worden. Na een tweede mislukte poging in 1976, versloeg hij in 1980 zijn medekandidaat en zittend president Jimmy Carter. Reagan was op dat moment 69 jaar oud en daarmee de oudste president die het Witte Huis betrad.
Rechts conservatief beleid
Reagan vertegenwoordigde een rechts conservatief geluid. Conservatieve Christenen hadden massaal op de oud-acteur gestemd, die zelf slechts sporadisch een bezoek aan de kerk bracht en zijn echtscheiding handig buiten de media wist te houden. Reagan was een optimistisch gestemde man en wist dit enthousiasme over te brengen op anderen. Hij was een president die de juiste mensen op de juiste plaatsen wist te zetten en zijn beleid aan Congres en burgers kon verkopen.
Aanslag op Ronald Reagan
Zijn populariteit was groot en groeide in de eerste maanden na zijn aantreden. De reden hiervoor was een aanslag op zijn leven door John Hinckley, die hij ternauwernood overleefde. Eén van de kogels bleef anderhalve centimeter naast zijn hart steken. In het ziekenhuis verontschuldigde hij zich op humoristische wijze tegen zijn vrouw: “Honey, I forgot to duck”. De woorden waren een verwijzing naar bokser Kack Dempsey, die diezelfde zin sprak bij het verliezen van de strijd om de wereldtitel in de jaren ’20.
Binnenlands beleid
Ten tijde van zijn aantreden als president worstelde Amerika met een economische crisis. Op binnenlands terrein wilde Reagan de begroting in evenwicht brengen, belastingen verlagen en meer geld uitgeven aan defensie. In zijn supply side economics, of Reagonomics, probeerde hij door middel van lagere belasting tot hogere economische activiteit te komen. Hij was van mening dat lagere belastingtarieven een aansporing en beloning tot werken, sparen, investeren en risico nemen betekenden. De overheidsuitgaven moesten omlaag en Reagan snoeide in de uitgaven voor gezondheidszorg, onderwijs en sociale zaken. Deze politiek van Reaganomics zorgde er echter voor dat de overheidsuitgaven juist sterk stegen, met name door de kosten van defensie.
Buitenlands beleid
Zijn buitenlands beleid was voornamelijk gericht op het terugdringen van het communisme. In 1983 had Reagan de Sovjet-Unie bestempeld als ‘evil empire’. Nadat de Sovjets in 1979 Afghanistan waren binnengevallen was de periode van detente tussen de twee grootmachten voorbij. Reagan was van mening dat alleen een sterke Verenigde Staten de Sovjet-Unie kon laten inzien dat er onderhandeld moest worden over wapenvermindering tussen de twee grootmachten. Zo wilde hij het ‘Strategic Defensive Initiative’ (SDI of Star Wars genoemd) opzetten, een nucleair ruimteschild. Uiteindelijk bleken de plannen te kostbaar en technisch onuitvoerbaar.
Iran-Contra-schandaal
Reagan werd in 1984 herkozen voor een tweede termijn. Vrijwel onmiddellijk werd hij geconfronteerd met het Iran-Contra-schandaal. In het geheim waren er via Israël Amerikaanse wapens aan Iran geleverd, een land waar de Verenigde Staten ook toen geen warme banden mee onderhield. De reden was om de zes Amerikaanse gijzelaars die werden vastgehouden door Hezbollah vrij te krijgen. Iran beloofde alles in het werk te stellen om de vrijlating te regelen, maar zonder veel succes. De gijzelaars werden vrij gelaten, maar hierna werden weer anderen gevangen genomen. Met de winst die op de wapens werd gemaakt, werd zonder dat de president hiervan op de hoogte was, rechtse anti-Sandinistische rebellen in Nicaragua ondersteund. Het Congres had dit soort praktijken juist verboden. Het kostte de baan van de uitvoerders, maar Reagan bleef zelf buiten schot.
Gorbatsjov en Reagan
Toen in 1985 Michael Gorbatsjov in de Sovjet-Unie aan de macht kwam, die openheid en hervormingen beloofde, trad er een verandering op in de houding tussen de grootmachten. Gorbatsjov en Reagan tekenden in 1987 het Intermediate-Range Nuclear Forces (INF)-verdrag, een overeenkomst tussen beide partijen, waarin stond dat nucleaire en conventionele raketten en kruisraketten met een bereik van 500 tot 5500 kilometer vernietigd moesten worden. Het einde van de Koude Oorlog naderde, maar niet Reagan, maar zijn opvolger plukte hier de vruchten van.
Alzheimer
Na twee termijnen moest Reagan namelijk met pijn in het hart afscheid nemen van Washington. In 1994 liet Reagan middels een handgeschreven brief aan de bevolking weten dat hij leed aan de ziekte van Alzheimer. Reagan stierf tien jaar later, op 5 juni 2004, op 93-jarige leeftijd in zijn huis in Bel Air, Los Angeles.
Marianne van Exel is hoofdredacteur van IsGeschiedenis.nl, het weblog dat dagelijks historische achtergronden bij het nieuws biedt. Dit artikel werd tevens daar gepubliceerd.
