In oktober 2007 werden studenten opgeschrikt door het bericht dat de basisbeurs zou worden afgeschaft. In het geheim zou het ministerie OCW bezig zijn met het doorberekenen wat deze bezuiniging zou opleveren. Via een ‘lek’ bij OCW had RTL-nieuws hand weten te leggen op dit nieuws en dagenlang stonden de kranten vol met meningen van voor- en tegenstanders. Tijdens het spoeddebat niet lang daarna, viel de hele oppositie over minister Plasterk van onderwijs heen.
D66-voorman Pechtold noemde het een ‘drukjacht op studenten’ en gaf aan dat een sociaal leenstelsel een contradictio in terminis is, want ‘lenen is niet gratis en werpt drempels op’.
De achterstandjongere zou niet meer kunnen studeren door de torenhoge schulden die hem te wachten stonden. Tofik Dibi van GroenLinks gaf aan dat de portemonnee van studenten geplunderd zou worden en noemde de minister ‘de horrorversie van Robin Hood’.
Onderzoek geweigerd
Opmerkelijk is ook de opmerking van huidig staatssecretaris van onderwijs, Halbe Zijlstra. Hij vertelde dat een opleiding best hoger collegegeld zou mogen vragen als de kwaliteit zou worden verhoogd. Maar ‘De minister mag het hoger onderwijs, en de studiefinanciering in het bijzonder, niet zien als een leuke post om gaten in zijn begroting uit te dekken.’
De Landelijke Studentenbond vroeg de minister om in ieder geval onderzoek te doen naar het aantal studenten dat zou stoppen vanwege de hogere kosten en het aantal scholieren dat zou besluiten niet aan een studie te beginnen. Helaas werd dat geweigerd.
3000 euro per jaar
De discussie over het afschaffen van de basisbeurs is niet nieuw. Om de paar jaar wordt de verhoging van het collegegeld of het afschaffen van de basisbeurs geopperd om gaten in de begroting te dichten. Het vorige kabinet verhoogde het collegegeld door de langstudeerboete in te voeren.
In het coalitieakkoord schaffen PvdA en VVD met veel bombarie de boete af, maar verruilen het voor iets dat studenten veel meer gaat kosten. Alleen het afschaffen van de basisbeurs kost (uitwonenden) al meer dan 3000 euro per jaar. Dit geldt voor alle studenten, niet alleen degenen die vertraging oplopen.
Academicibelasting
De discussie is te zwart-wit: óf het huidige (zwaar verouderde) stelsel van studiefinanciering, óf alles lenen. Over alternatieven wordt niet meer gesproken. Zowel PvdA als GroenLinks hebben het alternatieve stelsel van studietaks (of academicibelasting) geschrapt uit hun programma omdat het niet door te rekenen zou zijn. De PvdA overigens vele jaren eerder dan GroenLinks. In dit stelsel is de schuld niet individueel, maar collectief.
Afgestudeerden met hogere inkomens betalen meer terug dan degenen met lagere inkomens. De chirurg die een paar ton per jaar verdient, betaalt dus procentueel hetzelfde, maar absoluut gezien meer voor het onderwijs dat hij heeft gehad dan de verpleger of de leraar. Een dergelijk stelsel houdt het onderwijs ook toegankelijk voor jongeren uit armere milieus.
Onderzoek naar alternatieve stelsels
Helaas weigert het Centraal Planbureau dit stelsel door te rekenen, omdat het er zelf niet veel heil in ziet. En helaas zijn politieke keuzes van het CPB vaak leidend voor de verkiezingsprogramma’s van partijen.
Jammer dat politici al jarenlang weigeren te zoeken naar alternatieven die ook de studenten uit lagere inkomensgroepen niet belemmeren te studeren. Het zou de overheid sieren als ze wel onderzoek doet naar alternatieve stelsels, of op z’n minst eerst liet nagaan hoeveel (aankomende) studenten zouden uitvallen bij de invoering van een leenstelsel. Momenteel kunnen we de gevolgen van dergelijk politieke keuzes niet inschatten.
Lisa Westerveld was tussen 2007-2009 voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond. Dit artikel werd eerder gepubliceerd op VK.nl.
