Binnenkort wordt, ongetwijfeld met veel tam-tam, de nieuwe hogesnelheidstrein van Amsterdam naar Brussel gelanceerd. In marketingspeak heet het dat de nieuwe Fyra nóg sneller zal zijn dan de Thalys, en de reiziger in een comfortabele, ontspannen reis van een uur en drie kwartier van hartje Amsterdam naar hartje Brussel zal brengen.
In werkelijkheid krijgt de treinreiziger een product door de strot geduwd waarvoor hij of zij uit vrije wil wellicht niet kiezen zou. Sterker: de treinreiziger gaat meer betalen, en heeft een stuk minder te kiezen. De nieuwe Fyra is een typisch voorbeeld van waar marktwerking zonder concurrentie toe leidt: hogere prijzen, slechtere service. Efficiency op het spoor is prachtig, maar marktwerking leidt in de huidige vorm tot perverse excessen, waarbij de staat willoos toekijkt hoe een zwaar door belastinggeld ondersteunde marktpartij haar beloftes simpelweg niet nakomt. Met andere woorden: de minister moet ingrijpen.
Betalen of boemelen
Er zijn twee problemen. Ten eerste kunt u straks kiezen: of u betaalt zo’n twee keer meer dan u nu doet, en dan reist u comfortabel en snel met de Fyra naar België en terug, ofwel u betaalt het huidige tarief, en dan doet u er twee keer zo lang over, want de doorgaande sneltrein wordt opgeheven, en het alternatief, de boemel van Roosendaal naar Antwerpen is qua comfort een enkele reis naar de jaren vijftig, en qua snelheid een enkele reis naar de negentiende eeuw: op ieder nietig stationnetje wordt gestopt, en denk niet dat het ding ook maar op enige wijze aansluit op de aanpalende sneltreinen. Na jaren opzichtig gefaald te hebben in onderhoud en punctualiteit van de huidige intercity-verbinding stelt NS Hispeed de trouwe klanten keihard voor het blok: u levert of uw reiscomfort in, en een flink deel van uw tijd, of een flink deel van uw geld. Dat is ronduit schandalig.
Het nieuwe systeem is ontzettend inflexibel: een reservering is verplicht. Spontaan besluiten een trein later te nemen is er niet meer bij, tenzij u voor de boemel kiest. Daar komt bij: als u vroeg boekt, betaalt u al meer dan u nu betaalt, maar als u spontaan ‘s ochtends besluit een dagje naar Antwerpen te gaan, rijzen de kosten echt totaal de pan uit. De marketingspin zal zijn dat de Fyra goedkoper en sneller is dan de Thalys. Ja, zo lust ik er nog wel een paar. Ik wil de keus hebben om nog even op dat terras te blijven plakken, in Antwerpen of Brussel, en nog een laatste pint te drinken. Die keus wordt me nu ontnomen.
Brabanders mogen niet naar België
Ten tweede is de nieuwe, snelle verbinding nogal selectief gunstig. Het is gunstig als je in Amsterdam woont, en in Rotterdam. Het is gunstig als je, om wat voor reden dan ook, van Schiphol naar België wil. Het is ronduit ongunstig als je niet in Amsterdam of Rotterdam woont: de directe treinverbinding tussen Brussel en Den Haag is vanaf 9 december verleden tijd, dus uw Europarlementariër en uw ambtenaar zullen moeten overstappen in Rotterdam.
Dat is wellicht nog tot daar aan toe, maar de consequenties voor al wat bezuiden Rotterdam woont zijn belachelijk: er is geen fatsoenlijke directe verbinding meer tussen Brabant en België. De overstap in Roosendaal verdwijnt, en er komt voorlopig niets voor in de plaats. Ja, die boemel, maar die was er al. De beloofde sneltrein Den Haag – Breda – Brussel is vooralsnog in de ijskast gezet, wegens ‘onrendabel’. Tsja. Laat dan de normale Fyra tijdelijk stoppen in Breda, zou je zeggen. Die wordt daar niet minder rendabel van.
Minister, uw markt faalt, doe iets!
De trieste kapot-commercialisering van de treinverbinding met België is een schoolvoorbeeld van hoe privatisering op het spoor niet moet: de vervoerder kijkt slechts naar de kille cijfers, en de reiziger moet een keuze maken waarom hij niet gevraagd heeft en die ongunstig uitpakt. En de overheid? De overheid doet niets. De overheid ‘laat het aan de markt’. Ja, er zijn kamervragen gesteld. Meerdere. Minister Schulz van Haegen heeft dan nu eindelijk na lang aandringen een overleg gepland met haar Belgische collega, en uiteindelijk wellicht juridische stappen.
Dat is op zich prima, maar ondertussen moet er meer gebeuren: de minister moet ervoor gaan liggen en NS Hispeed na al die jaren van wanprestatie dwingen de verbinding voorlopig goedkoop te houden, en tot er een reguliere trein rijdt tussen Den Haag – Breda – Antwerpen, moet de minister NS Hispeed dwingen de Fyra een extra stop te laten maken in Breda. Het is aan de kamer om de minister daartoe een stevige zet te geven. We hebben niet voor niets de afgelopen jaren afgezien in vieze treinen, zonder werkende toiletten, die zomaar opeens uit konden vallen.
